op de juiste wijze de muziek voor het automatisch spel be
werkt wordt. Een allereerste eisch is doorzichtigheid, dus
een twee- en driestemmige zetting, met slechts enkele vier
stemmige accoorden en als de omvang van de trommel
zulks toelaat, hier en daar de melodie in octaven gestoken,
wat de duidelijkheid verhoogt. Vooral geen drukke bassen,
die door hun langen uitklinktijd en klankvolume de klei
nere klokken overstemmen. Doch ook het best bewerkte
lief of stuk kan moeilijk te volgen zijn, als de klokken
ongunstig in en buiten den toren hangen, bijv. rondom de
grootste klok.
Men ziet dus, dat er heel wat factoren moeten samenwer
ken om goed verstaanbaar automatisch spel te verkrijgen.
In de 20e eeuw is er door de machinale metaalbewerking
een groote vereenvoudiging in het vervaardigen van de
speeltrommel gekomen. De mantel wordt nu uit één stuk
zwaar plaatijzer gebogen of gegoten en daarna zuiver rond
afgedraaid. In den buitenkant van den mantel worden in
de richting van den omtrek evenwijdige groeven gefraisd,
die precies de breedte der toonstiften hebben en eenige
millimeters diep zijn. In deze verdiepingen worden ma
chinaal de gaten voor bevestiging der toonstiften geboord,
zij blijven rond; over den afstand, die vroeger één maat
bedroeg, worden nu drie gaten geboord, die veel kleiner
zijn, meestal van 6]/^ mm. middellijn.
De toonstiften hebben slechts één model, hoewel in ver
schillende afmetingen. Zij bestaan uit twee afzonderlijke
deelen, n.1. de eigenlijke toonstift, bestaande uit den bek
en een gaffeltje, dat op de trommel steunt en een los
boutje met moertje, dat door de gleuf van het gaffeltje
wordt gestoken en dient om de toonstift op dc trommel
te bevestigen. De gaffeltjes worden in twee verschillende
lengten gemaakt, de afb. 37 f toont een moderne toonstift
met lange gaffel, afb. 37 g een boutje met moertje afzon
derlijk. Voor de noten, die dicht bij elkaar gestoken moeten
worden, heeft de gaffel de helft van deze lengte. Door de
gleuf in de gaffel kan de noot op elke willekeurige plaats
vastgezet worden. Het is duidelijk, dat deze soort noten
veel meer mogelijkheden biedt dan de oude vaste noten.
97
Luidklokken en Beiaarden 7
