HOOFDSTUK II
WAT WETEN WIJ UIT ANDERE
BRONNEN?
Naast de hiervoren genoemde bronnen, die eenig
inzicht gaven in de omstandigheden, die den kas-
teelenbouw beïnvloedden en in de hiermee samen
hangende verhoudingen tusschen den kasteelheer
en den landsheer, staan hem, die zich verdiepen
wil in de ontwikkeling van den kasteelenbouw in
Nederland nog andere bronnen ter beschikking.
Bij nadere bestudeering van het onderwerp zal
spoedig blijken, dat nagenoeg geen kasteelen be
waard zijn in hun oorspronkelijk karakter, d.w.z.
dat vrijwel geen der tot ons gekomen kasteelen de
afmetingen en vormgeving hebben bewaard eigen
aan den tijd, waarin zij zijn ontstaan.
In den loop der tijden toch zijn deze primitieve
sterkten uitgebreid, gemoderniseerd, waarbij het
oorspronkelijk gebouw ten deele bewaard kan zijn,
of wel zij zijn b.v. na een gedeeltelijke verwoes
ting, gesloopt en door nieuwe vervangen, misschien
met toepassing van afkomend materiaal.
Deze omstandigheden brengen dus mede, dat wij
de tot ons gekomen monumenten zullen moeten be-
studeeren, en met een uitgesproken speurzin zullen
moeten onderzoeken op de aanwezigheid van de
elkaar opvolgende bouwperioden. Voorzichtig uit
gevoerde restauraties bieden hiertoe een bij uitstek
geschikte gelegenheid. Naast hetgeen
het monument zelf
ons aldus te zien geeft, zullen
afbeeldingen
onze conclusies en gissingen komen aanvullen. Op
gemerkt dient evenwel te worden, dat afbeeldin
gen niet altijd betrouwbaar zijn. In de meeste ge
vallen is de graad van betrouwbaarheid wel na te
27
