keerzijde doorgaans versierd is met allerlei Renais-
sance-ornamentiek, met krullen, aanzetten, diamant
koppen, enz. Hout zal, gelijk ook nu nog, dikwijls
gebruikt zijn. Op Vlieland werden wel walvischribben
voor dit doel aangewendSedert 1920 staan de ge-
denkteekenen van dat bijzondere genre niet meer op
het kerkhofom totale verweering te voorkomen heeft
men ze in een hoek van de kerk geplaatst (afb. 36).
De staande grafsteen van de XVIÏe eeuw is mees
tentijds bovenaan afgerond, is als bij de Engelschen
vaak kort van stuk maar dan wat juister van verhou
dingen. Hij verkrijgt in de volgende eeuw een geheel
afwijkend aanzien. De lengte van deze „palen" wordt
dan steeds grooter, meer dan manshoog zelfs, terwijl
een sierlijke krul in den stijl van Lodewijk XV aan
het overigens uiterst sober gehouden monument een
goed relief verleent. Van de liggende zerken op deze
kerkhoven valt weinig te vermelden. Zij onderscheiden
zich in geen enkel opzicht van die, welke in de kerken
in de overeenkomstige periode te vinden zijn.
Komen zulke „zeemanskerkhoven" ook verderop
langs de Noordzeekust in het Oosten voor, zooals in
Sleeswijk en Denemarken, toch is de aard van de ver
siering hier zéér afwijkend van hetgeen daar op gelijk
terrein te aanschouwen valt. Interessante publicaties,
welke op dit stuk in Duitschland bestaan, bieden ons
daaromtrent typisch sprekend bewijsmateriaal.
In dit verband moet ik ook nog memoreeren het voor
komen van z.g. particuliere begraafplaatsen, die voor
een enkel persoon of enkele familie voorkomen, in
tegenstelling dus tot die categorie, welke ik in mijn
inleiding reeds noemde (bl. 8). Men kent ze in alle
provinciën. Oud zijn deze instellingen meestal niet,
want het meerendeel is omstreeks of na den Fran-
schen tijd eerst tot stand gekomen, om de bekende
redenen.
9r
