graphische kunst, want zoo hoog zal de graphische kunst
nooit opgevoerd kunnen worden dat zij den menschelij-
ken handenarbeid overtreft. Haar hoogtepunt is de ge
trouwe copie en de fabriceering in meer exemplaren.
Zonder de graphische kunst zou het onmogelijk zijn, dat
de belangstellende op zijn tafel naast elkaar legt de
minuut en de carton van Amsterdam van Jacob van
Deventer.21
Bezien we na dezen wat langen aanloop de kaart van
Jacob van Deventer. Eerst merken we op dat hij de stad
teekende met 't Noorden naar boven, terwijl de alom
bekende kaart van Cornelis Anthoniszoon andersom ge-
teekend is, met het Y op den voorgrond, net als Chris-
toffel van Hartoghvelt 't hem na deed. Dan merken we
op dat de stad met de kerken, vestingwerken, grachten
en tal van andere merkwaardigheden, vrij nauwkeurig
geteekend is en dat de toegangswegen naar de stad er op
aangegeven zijn. Dit wekt het vermoeden dat Jacob voor
wat de stad betreft, naar een voorbeeld of een kaart ge
werkt heeft. Wat kan dit voorbeeld geweest zijn? Er
hebben ongetwijfeld van oudsher kaarten van de stad
bestaan, want zoo wij reeds bij Christoffel van Hartogh
velt opmerkten, de allereerste dwarsstraatjes van de al
lervroegste bebouwing duiden reeds op een ontwerp.
Ook worden in oude stadsrekeningen of andere archief
stukken namen van kaartteekenaars genoemd. Doch ver
der weten we er niets van. Wel weten we dat in 1652 het
oude stadhuis van Amsterdam verbrandde en daarbij zal
wel het een en ander verloren geraakt zijn. Want de ech
te oude archiefstukken, de privilegiën en dergelijke wa
ren opgeborgen in een brandvrije kluis, de IJzeren Ka
pel boven het Zuiderportaal van de Oude Kerk, doch
teekeningen van de stad, die dagelijks gebruikt kon
den worden, zullen in 't stadhuis geweest zijn, evenals
het schilderij van de stad van Cornelis Anthoniszoon.
31