Afb. 55. Taaitaaipop van Vondel in achttiende-eeuwsch kostuum.

IV. De achttiende eeuw50

achttiende eeuw nagewerkt hebben. Voorloo- pig zijn de bewijzen daarvoor echter in zoo gerin ge mate voorhanden, dat er zeker niet van een be langrijke strooming gesproken mag worden.

Achttiende Eeuw 102

vormenarsenaal, dat in den loop der eeuwen tel kens werd verrijkt en verfijnd en begaafd met een onfeilbaar gevoel voor de toepassing daarvan op de juiste plaats, herbouwden de achttiende eeuw- sche

sloopershanden viel. Andere achttiende-eeuwsche huizen met rechte kroonlijsten zijn hier en daar nog te vinden. Vele werden tot winkels verbouwd en voorzien van moderne puien. Hoog daarboven bleven dan die oude

Afb. 22. Palmprocessie volgens een achttiende-eeuwsche voorstelling. Uit: Lelong, Beschrijving van de Reformatie van Amsterdam. 1729.

traditie. De tee- keningen van de oudere merklappen worden zoo nauwkeurig mogelijk nagebootst op die der volgende generatie. Op laat-achttiende eeuwsche merklappen ziet men bijvoorbeeld menschen afgebeeld in ... De compositie der merklappen heeft zich in den loop van den tijd natuurlijk gewijzigd en de versieringen veranderden, in vorm zoo wel als in wezen. Zoo onderging in den loop der achttiende eeuw de

in 1686 verscheen. Nog op het einde der achttiende eeuw werd in ons land de schaarkunst zoo veel beoe fend dat Grabner, die in Duitschland slechts voorbeelden van knipkunst in enkele kloos ters had ... In de achttiende eeuw maakte in de salons een nieuwe vorm van schaarkunst opgang, ,,de zwarte kunst" of het knippen van scha duwbeelden, die op het einde der zeventien de eeuw in Frankrijk was

vertoont aan de voorzijde een helaas afgeknotte puntgevel, aan de achterzijde een gave en zeer hoge puntgevel. Aan de tuin is in de muur zeventiende en achttiende eeuws metselwerk terug te vinden, terwijl ... de hoge ramen uit de achttiende eeuw dateren. Inwendig heeft de grote benedenzaal een zolde ring met overhoeks geplaatste moer- en kinderbalken. De bijzonder fraaie schouw uit het begin der zeven

bovenlichten, die vooral bij overigens gewijzigde gevels den goeden smaak van de achttiende eeuw in herinnering roepen (Afb. 27). ... voortzetting van den arcadenbouw, gevonden en zoo ook den stijl van het laatst der achttiende eeuw zijn woord laten medespreken in het historisch milieu, dat het Binnenhof vormt. In het gebouw was een groote

Een eigenbouwerij uit de achttiende eeuw aan de Achtergracht bij den Amstel. Niettemin biedt dit een aantrekkelijk stadsgezicht. Naar een teekening van Sara van Heukelom, 1923

Twee voorbeelden zijn er te Amsterdam van een com plete Gothische houtconstructie, beide achter een achttiende eeuwschen gevel. Het zijn de pakhuizen Warmoesstraat 42 en O.Z. Achterburgwal 78 In bei

" of „Male pfet- zen". Waar onze zeelieden in de zeventien de of achttiende eeuw de tatouage in de Australische eilandenwereld en elders aan troffen, zullen zij ook met eigen woorden dit begrip

Bij het huis Spanderswoud is een aardige poging gedaan om tusschen het oude geboomte weer een achttiende eeuwschen tuin te reproduceeren (fig. 49). Na de vele oude gravures zien wij wel, dat de

ACHTTIENDE EEUW

Oldenbarneveldts woning, werd in de achttiende eeuw verbouwd; ook van enkele

Zomerzorg, in de laagte tusschen het Kopje en het meertje van Caprera is een waar juweel. Van huis en tuin is niets werkelijk achttiende eeuwsch vroeger was het een hotel, met bijbehoorend duin ... , aansluitend bij den gevel van het huis, is in hoofdlijnen achttiende-eeuwsch gebleven. Wel heeft in het begin van de vorige eeuw Petzold, de Duitsche parkarchitect, er landschappelijke wijzigingen in

Het achttiende eeuwsche leiendak sloot zich aan bij de achttiende eeuwsche bouwkunst. Deze deed aan

pilasters welke een rechte kroonlijst dragen, Brink 73. Inwendig bezit dit huis in een tuinkamer enige achttiende eeuwse paneeltjes in de manier van A. Schouwman en een paar grauwtjes; verder, in een zijkamer ... , met landschappen en waterpartijen beschilderde behangsels, eveneens uit de achttiende eeuw, die echter in de oorlogsdagen vrij ernstige schade opliepen. Hier was in de zeventiende eeuw de woning van de

Kleine Overstraat 38, terwijl het huis Papenstraat 77, uit het vierde kwartaal der achttiende eeuw, behalve een helaas zeer verwaarloosd beschilderd behangsel ook Polstraat 18 en Brink 75 hebben nog ... achttiende eeuws beschilderde muurbedekking zoals tevoren vermeld nog een amusante bouwgeschiedenis heeft, waarvoor als motto zou kunnen gelden: „één vrouw is duizend man te erg" en niet alleen Marie van

verschillende ge leerden en belangstellenden meer wordt beoefend dan tevoren en ook de achttiende-eeuwsche kunst de aan dacht heeft en niet meer alleen de gouden eeuw, ko men in tijdschriftopstellen en boeken

deel van hun leven doorbrengen. Dit loopt het sterkst in 't oog bij de laat-achttiende eeuwsche huizen die veelal een voudige vlakke gevels hebben, vrijwel zonder sieraden, achter welke gevels veelal

snijramen zijn niet zoo oud als men zou vermoeden. In het Grachtenboek dat van ongeveer 1770 is, vindt men slechts een matig aantal afgebeeld. De snijramen zijn gemaakt van de helft der achttiende eeuw tot

metselmortel volgestre- ken, soms met een kras erin op het midden, dagvoeg genaamd. Daarna werd het ge woonte afzonderlijk te voegen, keurig netjes, geheeten geknipt voegwerk. Vooral aan laat achttiende eeuwsche

De meeste snijramen zijn uit het eind der achttiende eeuw. De eerst gemaakte zijn sierlijk en vernuftig vervaardigd, de latere meer eenvoudig. Dan wordt het sieraad meer gevormd door het achter het

De schuiframen bleven in de mode tot het einde der achttiende eeuw. Toen, en in de eerste jaren der 19de eeuw, maakte men aan deftige huizen naar binnen draaiende ramen, hoog van model en laag op den

zijn aan de zijde van de Paleisstraat, bij den voorgevel, in de vroegere wisselkamer, twee echte oude ven sters met glas in lood bewaard gebleven, merkwaardige ambachtelijke werkstukken. In de achttiende

In de achttiende eeuw bestond er te Uden

tijd past als in de achttiende eeuw, toen im mers ook reeds niemand meer met pijl en boog schoot dan naar den papegaai. Natuurlijk vindt men het meest den boer af gebeeld, steeds ploegend met een of meer

In de achttiende eeuw vond ook een verbur gerlijking plaats, die den klaren aard der volkskunst schaadde. Inplaats dat de naald kunstig gehanteerd werd, werd er met de naald geschilderd. De poes op

niet te niet kunnen doen. Bij het zien van dit tafereel gaan onze ge dachten onwillekeurig terug naar de koper gravures uit de zeventiende en achttiende eeuw van verschrikkelijke overstroomingen, waar

DE ACHTTIENDE EEUW

De achttiende eeuw werd de eeuw van verdraagzaam heid ook de niet Calvinisten kregen, althans in de prak tijk, vrijheid van godsdienst. In 1743 kregen de Luther- schen, die tot nu toe in een

deel uit de achttiende eeuw dateeren, staan met hun langsgevels naar de straat. Oude gravures toonen een minder uitgesproken voorkeur voor deze bouwwijze. Daar zien we topgevels, die alle ouder zijn

een wezenlijk onderscheiden ge bouwentype voor dorp en boerenplaats is hel nooit gekomen. De kleine dorpshuizen, waarvan de meeste oude, nog bestaande exemplaren, uit de achttiende eeuw dateeren

DE ACHTTIENDE EEUW

buiten de kom „Huize Grol" met een statig hek uit het derde kwart der achttiende eeuw, een overblijfsel van de reeks buitenplaatsen, die de Zierikseesche re-

bijvoorbeeld de pottenbakkerij „de Gulden Braedt- pan" te hebben gelegen. Waren de gegevens be treffende de middeleeuwen reeds schaarsch, voor de zeventiende en achttiende eeuw vloeien onze bronnen al niet veel

Een grote groep van wandtegels die in de achttiende eeuw gemaakt werden in Holland en Friesland, zijn de tegels met bijbelse voorstellingen.

zij nu hebben. Ik vermeld dit speciaal, omdat het vrijwel zeker is, dat zij nooit iets anders dan zeer een voudige open bekroningen hadden, zooals wij die op zeventiende- en achttiende

wezen, alsof het Binnenhof, waarop van de dertiende eeuw af tot het eind van de achttiende eeuw toe steeds in den stijl van den tijd gebouwd is, een anderen stijl zou hebben dan die van den kunstenaar

-Stadhouder, voorts aan een nieuwe ople ving in het derde kwart van de achttiende eeuw; men denke tenslotte aan wat wij aan het zij het ook langzaam inzettende herstel van de moeilijk-

Rechtvaardigheid en de Voorzichtigheid voorstel lende. Zij werden in de achttiende eeuw verwij derd, een brand heeft het dak en de toppen ver nield en het huis ziet er nu onder zijn rechte goot

vensterbekroningen, de achttiende eeuw in her innering brengen (Afb. 22, 23 en 16). Uit het tijdperk Lodewijk XIV hebben wij reeds enkele zeer belangrijke genoemd; hun stijl heeft zich be trekkelijk lang hier

vervaardigde trappenhuis in het Duitsche Gezantschap, dat ook overigens in zijn binnenarchitectuur nog vrijwel ongeschonden is en dat ongetwijfeld tot de meest belangwekkende behoort van de ons gebleven vroeg-achttiende

ons helpt om het werkelijke leven in de oude stad te leeren kennen en dat ons ervan overtuigt anderzijds, dat wij onze vaderlandsche historie der zeventiende en achttiende eeuw beter begrijpen zullen

zij als geheel toch ongetwijfeld steeds een indruk van achttiende-eeuwsche deftigheid. Het is echter niet omdat de historie er met de acht tiende eeuw is afgesloten. Ook in de negentiende zijn er

Kneuterdijk nog een zeer prettigen indruk maakt. Zijn kruiskozijnen en luiken en hoog dak met dakvensters en een fraaie schoorsteenbekro ning was het in de achttiende eeuw al kwijt. Het zou herstel

verschijnsel, dat zich overal heeft voor gedaan. Hoe daar aardige, goed-geconstrueerde gevels uit de zestiende, zeventiende en vooral achttiende eeuw vallen moesten om voor onoog lijke winkelkasten plaats te