Over de geschiedenis der Hernhutters zie o.a.A. Y p e y Geschiedenis van de kristelijke kerk in de achttiende eeuw, deel IX, Utrecht, 1808.

deel van hun leven doorbrengen. Dit loopt het sterkst in 't oog bij de laat-achttiende eeuwsche huizen die veelal een voudige vlakke gevels hebben, vrijwel zonder sieraden, achter welke gevels veelal

Dr. M. M. Prinsen: De Idylle in de achttiende eeuw in het licht der aesthetische theorieën (Amsterdam, 1934).

verschillende ge leerden en belangstellenden meer wordt beoefend dan tevoren en ook de achttiende-eeuwsche kunst de aan dacht heeft en niet meer alleen de gouden eeuw, ko men in tijdschriftopstellen en boeken

Afb. 55. Taaitaaipop van Vondel in achttiende-eeuwsch kostuum.

krullen en sieraden van Rococo en Louis XV stijl, met vruchtentrossen op de ingezwenkte banden. Tot in het eind der achttiende eeuw handhaaft zich de klokgevel, met Louis XVI- versierselen. Een der oudste

behoort er niet op, is een achttiende-eeuwsche mode geweest. Niettemin vormen de donker geoliede of ge verfde baksteenen gevels met de lichtgeel geverfde toppen een schilderachtig geheel. Maar men

Een eigenbouwerij uit de achttiende eeuw aan de Achtergracht bij den Amstel. Niettemin biedt dit een aantrekkelijk stadsgezicht. Naar een teekening van Sara van Heukelom, 1923

De tegen het einde van de achttiende eeuw en in het begin van de negentiende eeuw veldwinnende Empire-stijl, betekent weer een versterking van de Europese invloed. Het bescher mende doorschietende

17), doch volgens Stavorinus, die wij in hoofdstuk III 2 aanhaalden, was, wat deze noemt: een dubbel huis, zeldzaam. Bij de verdere ontwikkeling in de achttiende eeuw en later, zien wij echter de ... van het, voor het tropische klimaat zo geschikte, rottanraam, Indonesische invloed te bespeuren, het omstreeks het begin der achttiende eeuw in zwang komende schuifraam is weer duidelijk een gevolg van

Papenstraat, 77: laat achttiende eeuwse gevel, met schootlijsten, voorzien van gebeeldhouwde consoles, deuromlijsting met bovenlicht. Achterzijde puntgevel;

, groeide het in een snel tempo in de jaren van sterke economische ontwikkeling tijdens de tweede helft van de 19de eeuw. Reeds sedert de tweede helft van de achttiende eeuw waren de door de cingels getrokken

8. Een typisch achttiende eeuws bovenstuk heeft het pand Zuivelstraat 33 met 2 masquerons als gevelstenen.

zij als geheel toch ongetwijfeld steeds een indruk van achttiende-eeuwsche deftigheid. Het is echter niet omdat de historie er met de acht tiende eeuw is afgesloten. Ook in de negentiende zijn er

vóór 1747 van de Grote Markt maakte, en constateren dat de meeste gevels welke daarop voorkomen, zijn veranderd of verdwenen. We herinneren ons de fraaie tekening van een achttiende eeuwse gevel op de

Ook de schoenindustrie van de Langstraat begon in de achttiende eeuw tot ontwikkeling te komen. De tabaks en sigarenindustrie volgde in de negentiende eeuw, niet enkel in de steden, maar ook in de

ons helpt om het werkelijke leven in de oude stad te leeren kennen en dat ons ervan overtuigt anderzijds, dat wij onze vaderlandsche historie der zeventiende en achttiende eeuw beter begrijpen zullen

feit, dat de waterradmolen op een eenvoudiger technisch beginsel berust dan de windmolen. De meeste bestaande water molens dateren uit de zeventiende en achttiende eeuw. De watermolens vervullen vanouds

DE ACHTTIENDE EEUW ... Het aantal huizen was sedert het midden van de vorige eeuw tot ongeveer 600 afgenomen, waaruit blijkt dat het aantal inwoners in het midden der achttiende eeuw tot 2700 was gedaald.

De drie pootjes, die bij de grape zoo praktisch ble ken, werden ook bij schalen, kommen, testen en komforen toegepast. Dit soort aardewerk vindt men nog de geheele achttiende eeuw door. Verschillende

In het algemeen waren de Mardijkers tegen het einde van de achttiende eeuw echter zeer achteruit gegaan. Tenslotte gingen zij als afzonderlijke bevolkingsgroep ten gronde, zonder dat Regering noch

houten binnen- poortje, met zeventiende en achttiende eeuws snijwerk. Iets doorlopend ligt tussen de reeds genoemde fraaie Gelders-Overijsselse gevel met muizentandlijst en hijs- balk, no 126 en no 124 een

zetten. Kannen ontmoeten we in alle tijdperken; de pot tenbakker heeft ze gemaakt zoowel in de zestien de eeuw, toen de invoer het ambacht dreigde te wurgen, als in de achttiende, toen het leven van een

plaatse gestaan hebbende z.g. Papenklooster, waarvan reeds een en ander ver haald werd. De tegenwoordige zeer smalle woning boven dat poortje is een staalkaart van zeventiende, achttiende en negentiende ... Daartegenover staat, in een nis tegen de Grote Kerk, een achttiende eeuwse hardstenen pomp met ramskop- versiering en bekroond door een vaas.

VI. De zeventiende en de achttiende eeuw. De tijd toen Leeuwarden residentiestad was (15841765).

De achttiende eeuw werd de eeuw van verdraagzaam heid ook de niet Calvinisten kregen, althans in de prak tijk, vrijheid van godsdienst. In 1743 kregen de Luther- schen, die tot nu toe in een

Beverwijk op Scheybeeck, nu raadhuis, waar ze echter niet meer zijn. Aan de zijde van de Kerkstraat werd het Weeshuis reeds vroegtijdig gemaakt, een JL7e eeuwsch bouwwerk met een laat-achttiende eeuwschen

secretarie. Meer oostelijk is een mooi, achttiende eeuws herenhuis met verdieping en beneden, zowel als boven, een open voorgalerij terug te vinden in een thans als winkel gebruikt pand (Toko Van Arcken

wij nu veel te danken hebben aan de geslachten in de zeventiende en achttiende eeuw, zoo zal er eeuwen na ons bestaan ook een geslacht leven dat het moet hebben van onze zor gen, besteed aan de natuur ... overbosch van „Over Holland"langs het weggedeelte vlak voor dit buiten is een mooie iepenlaan die den naam draagt van Men- nistenhemel, genoemd naar de rijke doopsgezinden die hier in de achttiende eeuw hun

wezen, alsof het Binnenhof, waarop van de dertiende eeuw af tot het eind van de achttiende eeuw toe steeds in den stijl van den tijd gebouwd is, een anderen stijl zou hebben dan die van den kunstenaar

en archieven zouden we moeten nasnuffelen. Toch is er in het alge meen wel iets over het ontstaan van die lanen in ons land te vertellen. Want bestonden er in het midden der zeventiende en achttiende

gebleven Huis van vermaning geldt vrijwel 't zelfde als voor de Luthersche kerken werd opgemerkt. Er is een eikenhouten doophek, een kansel en er zijn twee koperen doopbogen. Eenige fraaie achttiende

der achttiende eeuw, met houten bovenstuk, zandstenen onderstuk en hardstenen drinkbak.

zijn aan de zijde van de Paleisstraat, bij den voorgevel, in de vroegere wisselkamer, twee echte oude ven sters met glas in lood bewaard gebleven, merkwaardige ambachtelijke werkstukken. In de achttiende

opmerkelijks biedende gevel van het perceel no 4 staan. Schuin over stekende naar de Spijkerboorsteeg zien we, uit de verte, bij de Penninckshoek een achttiende eeuwse hardstenen pomp met bolvormige bekroning

verschijnsel, dat zich overal heeft voor gedaan. Hoe daar aardige, goed-geconstrueerde gevels uit de zestiende, zeventiende en vooral achttiende eeuw vallen moesten om voor onoog lijke winkelkasten plaats te

De schuiframen bleven in de mode tot het einde der achttiende eeuw. Toen, en in de eerste jaren der 19de eeuw, maakte men aan deftige huizen naar binnen draaiende ramen, hoog van model en laag op den

huisjes spiegelen zich in 't stille water. Aan 't Spui is de achttiende eeuwsche gevel eigendom van de Vereeniging Hendrick de Keyser te Amsterdam. Aan de Keizersgracht op den hoek van de straat die Groote

Het Bergschild siert een eenvoudige rijzige puntgevel (no 3a), die een schilderachtige afsluiting van de hoek naar de Menstraat geeft; no 5 een achttiende eeuwse in Lodewijkstijl, die op gelukkige

achttiende eeuw. Typisch zijn de met snijwerk versierde panelen, opgenomen in het onderste gedeelte van de kozijnen der bovenramen. Dit detail lijkt onder oosterse invloed ont staan.

buiten de kom „Huize Grol" met een statig hek uit het derde kwart der achttiende eeuw, een overblijfsel van de reeks buitenplaatsen, die de Zierikseesche re-

vertoont aan de voorzijde een helaas afgeknotte puntgevel, aan de achterzijde een gave en zeer hoge puntgevel. Aan de tuin is in de muur zeventiende en achttiende eeuws metselwerk terug te vinden, terwijl ... de hoge ramen uit de achttiende eeuw dateren. Inwendig heeft de grote benedenzaal een zolde ring met overhoeks geplaatste moer- en kinderbalken. De bijzonder fraaie schouw uit het begin der zeven

Hoewel in de achttiende eeuw veel Europeanen zich buiten

Menig statig huis uit de zeventiende en achttiende eeuw staat er in de Polstraat, waarvan we er al enkele bespra ken, maar die vrijwel alle het bezichtigen waard zijn en alle tezamen de straat haar

van de achttiende eeuw kwam voor de verlichting van de woning de astralilamp in gebruik. Deze bestond uit een grote klokvormige glazen stolp, waarin een lampeglas met pitje. Boven dat pitje hing een ... -Uit het voorgaande is wel gebleken, dat een bezoeker van Batavia in de achttiende eeuw uit zijn indruk van de levens omstandigheden, waarin menig bewoner van die stad en haar omgeving in zijn goed

vormen, achttiende eeuwsche koek- vormen bewaren nog Romaansche tradities, negen tiende eeuwsch meubel-schilderwerk in Hindeloopen maakt nog bij voorkeur gebruik van rococo ornamen ten enz. Volkskunst

Nog de gehele achttiende eeuw door bleef dit buiten leven bij de stedelingen zeer in trek en het „protocol der hoven" is dan ook een staalkaart van de toenmalige stadsbevolking in al haar geledingen

overheersend. Twee oorzaken droegen daartoe bij: de toename sedert het midden van de achttiende eeuw van meubel-import uit Europa, welke zich voor dien tijd bijna uitsluitend had beperkt tot spiegels

bovenlichten, die vooral bij overigens gewijzigde gevels den goeden smaak van de achttiende eeuw in herinnering roepen (Afb. 27). ... voortzetting van den arcadenbouw, gevonden en zoo ook den stijl van het laatst der achttiende eeuw zijn woord laten medespreken in het historisch milieu, dat het Binnenhof vormt. In het gebouw was een groote

sloopershanden viel. Andere achttiende-eeuwsche huizen met rechte kroonlijsten zijn hier en daar nog te vinden. Vele werden tot winkels verbouwd en voorzien van moderne puien. Hoog daarboven bleven dan die oude