25 jaar rijksbeschermd dorpsgezicht
Handhaving
Nederland kent veel rijksbeschermde
stads- en dorpsgezichten. Noordwijk-
Binnen werd ruim 25 jaar geleden in
1992 aangewezen als beschermd
dorpsgezicht. Het jubileum was voor
de Vereniging De Oude Dorpskern en
de gemeente Noordwijk aanleiding
te laten onderzoeken in hoeverre de
status van beschermd dorpsgezicht
heeft bijgedragen aan het behoud van
de ruimtelijke kwaliteit van het gebied.
Peter Neukirchen
Beperkt toetsingskader
Waardevolle conclusies
Noordwijk-Binnen
Het valt zeer te prijzen dat een historische
vereniging en een gemeente tot een geza
menlijke opdracht hebben besloten. Voor
zover bekend de eerste keer in Zuid-Hol
land, dat een stad- of dorpsgezicht geëva
lueerd wordt.
Bij Noordwijk-Binnen gaat het om de
bescherming van de historische ruimte
lijke structuur, het historische patroon van
straten, paden en open ruimten in samen
hang met de schaal van de bebouwing, die
gekenmerkt wordt door zowel tweelaagse
als eenlaagse bouw met kap, stegen tussen
de woningen en diepe achtertuinen.
Geert Oldenmenger van Bureau BAAC
heeft begin 2018 een helder, prettig lees-
Voorstraat 90 in 1911 en in 2017.
baar rapport uitgebracht. Het laat zien
dat, ondanks de goede bedoelingen, een
en ander is fout gegaan. De heldere struc
tuur is langzaamaan vervaagd. Met name
de vaak eenlaagse bebouwing is veelal ver
dwenen en vervangen door hogere huizen,
die tezamen ook nog eens een aaneen
gesloten blok vormen, waardoor het open
karakter verloren is gegaan.
Had die aantasting voorkomen kunnen wor
den? Het rapport geeft daarover een aantal
interessante gedachten. De toelichting op
het dorpsgezicht was destijds bij de aanwij
zing nogal beperkt. Dat is in de latere beleids
stukken niet echt verbeterd. Het gebied valt
onder het Bestemmingsplan Noordwijk Binnen
uit 2013. Het heeft net als het voorafgaande
bestemmingsplan een conserverend karak
ter. Het oude bestemmingsplan kende
geen uitgebreid toetsingskader, waardoor
er ruimte ontstond voor eigen interpreta
tie door B&W. Zo kon het gebeuren dat bij
nieuwbouwplannen alleen naar het bouw
vlak werd gekeken en onvoldoende rekening
werd gehouden met het feit dat een te slo
pen en nieuw te bouwen pand onderdeel is
van de omgeving, van het grotere geheel van
het dorpsgezicht. Bij cumulatie leidde dat
er toe dat de structuur en het karakter van
het dorpsgezicht langzamerhand bijna onge
merkt is aangetast. In de afgelopen 25 jaar
is tussen de 15% en 20% van de bebouwing
gesloopt en vernieuwd.
Het rapport mondt uit in conclusies en
aanbevelingen die ook bij andere stads
en dorpsgezichten toepasbaar zijn: bij
voorbeeld meer kennis vergaren over de
waarden in een beschermd gezicht, meer
gebouwen als gemeentelijk monument of
als beeldbepalend pand aanwijzen, meer
gestructureerd bouwhistorisch onderzoek,
goede en gewenste initiatieven belonen.
De gemeente Noordwijk en de Vereniging
De Oude Dorpskern zijn blij met het rapport.
In lijn met het rapport gaan zij een Plan van
Aanpak opstellen, waarin wordt aangege
ven hoe de waarden van het dorpsgezicht
getoetst gaan en in het juridische instru
mentarium verankerd kunnen worden.
Heemschut Zuid-Holland heeft het rap
port van harte onderschreven. Het zou
goed zijn als ook andere gemeenten het
voorbeeld van Noordwijk volgen en onder
zoeken wat er in de loop van de jaren in
de beschermde stads- en dorpsgezichten
veranderd is. Dat kan veel interessant
materiaal opleveren waar ons erfgoed
alleen maar bij gebaat is.
juni 2018 HEEMSCHUT 39
