De lucht in
Toekomst
wikkeling van de attracties kon daar door
schaalvergroting en decoraties een nieuw
hoogtepunt bereiken.
Landschapshistoricus Jan Holwerda beschreef
in zijn bijdrage de ontwikkeling van die speel-
en attractietoestellen. Veel oude attracties
waren gebaseerd op voorbeelden uit het
bekende boek Magazijn van tuin-sieraaden
van G. van Laar uit 1802. Deze op buiten
plaatsen geplaatste attracties zijn nu bijna
overal verdwenen. Fraaie voorbeelden pas
seerden de revue, van miniatuurschepen in
historische vijverpartijen tot de montagne
Russe, een grote houten glijbaan waar de
bezoekers met een sleetje vanaf konden
roetsjen. Op enkele buitenplaatsen - zoals
Drievliet in Rijswijk - werden een theehuis
met de bijbehorende speeltoestellen, later
weer ingeruild voor grotere attracties.
Na de pauze behandelde Heemschut direc
teur Karel Loeff de ontwikkeling van attrac
ties op de kermis. Veel daarvan werden
gethematiseerd naar aanleiding van nieuwe
vindingen of ontwikkelingen. Zo sprak het
thema vliegen enorm tot de verbeelding. Er
waren die daadwerkelijk de lucht in gingen,
maar ook attracties waarin je het idee had
dat je kon vliegen waren populair. Aan de
hand van kermisattracties is zo bijvoorbeeld
ook de ontwikkeling te volgen van de ruim
tevaart, van de Sputnik tot de Spaceshuttle.
Ook de geschiedenis van populaire dansen
komt aan bod in de attractie-ontwikkeling,
van de cakewalk tot de calypso, de hully
gully en de breakdance.
Na de inleidingen werd het tijd om het park
De Waarbeek te bezoeken. Eigenaar Arijen
van Bavel gaf uitleg over de historie van het
park en de attracties, waarvan de Rodel
baan al negentig jaar lang in werking is.
Dagvoorzitter Ineke Stroucken, oud-direc
teur van het Nederlands Centrum voor
Volkscultuur en later het Kenniscentrum
voor Immaterieel Erfgoed, vroeg aan Hans
de Gruil, voorzitter monumentencommissie
gemeente Hengelo wat nu de volgende stap
zou moeten zijn. De Gruil ziet evenals eige
naar Van Bavel een kans en het belang van
bescherming van De Waarbeek als monu
ment. Karel Loeff stelde dat met name de
Rodelbaan uit 1930 bescherming verdient
als rijksmonument. Deze attractie is de oud
ste stalen achtbaan van Europa en is echt
een vergeten object dat in de inventaris van
het Rijk thuis hoort. Of het park ook rijks
monumentale waarde bezit, zal een nader
onderzoek moeten uitwijzen. In elk geval
pleitte De Gruil voor de status van gemeen
telijk monument. Op welke wijze invulling
moet worden gegeven aan de omgang met
de verschillende elementen, zoals de vaak
historische attracties, moet ook nader wor
den uitgewerkt.
Stroucken wist bij de aanwezigen unanieme
bijval te oogsten voor nadere acties. Ten
eerste willen Heemschut en de Donderberg-
Groep samen komen tot een uitgave waarin,
zoals eerder door English Heritage gedaan
is, een algemene schets wordt gegeven over
de geschiedenis van dit bijzondere onder
werp. Voor de inventarisatie van waarde
volle attracties in ons land werden meerdere
suggesties gedaan. Een ervan is het maken
van een website, waarin - gekoppeld aan de
systematiek van de Stichting Mobiele Col
lectie Nederland - historische attracties kun-
nen worden ondergebracht. Het uitzoeken
en aanvullen van deze lijst is een zaak van
meerdere partijen, waaronder die van ken
ners, kermisbonden, eigenaren en musea.
Studenten van een universiteit zouden hier
een mooie start mee kunnen maken.
Arijan van Bavel van De Waarbeek was blij
met de steun voor bescherming van park
en attracties. Hij moet elk jaar opnieuw
aan de keuringsinstanties uitleggen dat zijn
park unieke oude attracties bevat. Zeker
voor wat betreft de Rodelbaan zijn er geen
standaardoplossingen om de veiligheid (nog
beter) te garanderen. Veiligheid en unici
teit vereisen maatwerk en juist daar komen
eigenaren in de knel te zitten. Er zijn dan
ook veel overeenkomsten met de proble
men bij de inmiddels beter georganiseerde
groepen eigenaren van weg-, rail- en lucht-
gebonden objecten. Daarnaast ziet Van
Bavel mogelijkheden voor sponsoring. Bij
dragen leveren aan instandhouding van een
monument is aantrekkelijker dan investeren
in een 'gewone' attractie.
Heemschut directeur Karel Loeff sloot af
met een wens: ik hoop dat we volgend jaar
niet alleen een inleidend overzicht hebben,
maar dat ook minister Van Engelshoven een
bordje rijksmonument op de Rodelbaan zal
onthullen.
juni 2018 HEEMSCHUT 37
