L
Proefschool
1
schappelijk terrein, die vaak al ver voor
de oorlog waren geïntroduceerd, werden
bij beleidsmakers steeds meer algemeen
geaccepteerd. Veel vernieuwers, die vaak
sleutelposities op het terrein van het onder
wijs innamen, zagen hun kans schoon om
dergelijke vernieuwingen door te voe
ren. Het Dalton- en Montessorionderwijs
waren officieel dan niet tot norm verhe
ven, in naoorlogse rapporten en publica
ties over onderwijs en scholenbouw waren
de ideeën van deze onderwijsvernieuwers
ruimschoots vertegenwoordigd en werden
zij soms letterlijk geciteerd. Individueel
onderwijs, zelfontplooiing en de behoefte
aan expressie stelden uiteraard ook andere
eisen aan schoolgebouwen. Vandaar dat
op veel plaatsen in Nederland, ondanks
de beperkte middelen, volop werd geëx
perimenteerd. Jaap Wilhelm presenteerde
eind 1949 een ontwerp dat radicaal brak
met alle tot dan toe geldende conven
ties. Bij dit plan was de gebruikelijke gang
komen te vervallen. Door een traditio
nele gangschool 'in moten te hakken' en
deze moten vervolgens negentig graden te
draaien, werd optimaal gebruik gemaakt
van het vloeroppervlak. Hierdoor kon een
deel van de vrijgekomen gangruimte in
de vorm van een werkhoek voor individu
eel onderwijs aan het lokaal worden toe
gevoegd. Het overgebleven gedeelte deed
dienst als hal, waar tevens de toiletten en
garderobe konden worden ondergebracht.
Zodoende beschikte iedere klasseneenheid
over een eigen buiteningang. Bovendien
zouden, door het opsplitsen van de school
in losse huisjes, het verantwoordelijkheids
gevoel en de saamhorigheid van de klas
worden vergroot. Door de toepassing van
twee- of zelfs driezijdige daglichttoetreding
kon de plafondhoogte omlaag, waardoor de
school nog meer overeen zou komen met
de thuissituatie. Het hoge daglichtniveau
maakte het tevens mogelijk om tot een
meer speelse (groeps)opstelling van het
meubilair te komen. Bovendien konden de
klassen, die plaats boden aan het wette
lijke maximum van 48 leerlingen, optimaal
geventileerd worden.
De gemeente Groningen, die kort daarvoor
een aparte scholenbouwcommissie had
ingesteld, liet zich door de stadsarchitect
overtuigen en besloot een proefschool te
laten bouwen. Met de proefschool, die nog
over een conventioneel zadeldak beschikte,
kon Wilhelm naar hartenlust experimente
ren. Zo maakte hij gebruik van dubbel glas
en isolatiefolies, zaken die pas decennia
later gemeengoed zouden worden. Deson
danks bleven de bouwkosten ver onder het
budget, hetgeen direct de nodige belang
stelling wekte bij andere gemeenten. Het is
dan ook niet heel verrassend dat de eerste
echte Groningse school niet in Groningen
werd gebouwd. Wilhelm, die een vast sala
ris ontving, was zo overtuigd van zijn con
cept dat hij het ontwerp cadeau gaf aan een
collega-architect die in 1952 in Meppel een
vierklassige variant bouwde. De school werd
zeer goed ontvangen en het gemeentebe
stuur van Meppel besloot direct een tweede
school te bouwen. Wilhelm hield zich in de
tussentijd ook nadrukkelijk bezig met de
inrichting van het lokaal. Omdat er volgens
De leerlingenset van Marko werd een door
slaand succes.
hem geen goed meubilair beschikbaar was,
besloot hij het zelf te ontwerpen. Enkele
honderden kinderen uit de stad werden
gemeten en aan de hand van de resultaten
werden acht verschillende meubilairmaten
Pagina uit het 'Scholenbouwboek' van Jaap Wilhelm.
IMP
UU^<v»xyitpi/wAU»A.
aUe&w cta. duodjUA oa* ójc dLwcuujLA
Vft'VftAAjüïnAM «rtooit VEUA W*
OWv<e.r SK/«HoIvmoS.
roepc-rivio
AMvat levtdlftr Wvvwlaj»
O.. k\ a.OfV>Vs«.dj«vi
b. U«.«.
C. ZevtVia'
dUoax/»\>«mU\ iXijt. scov^dum VoeAjl
f. •Svg*. «eVl
Vi. ieV\oo\ (oy AA^VnM^SitJUAfrCM
s>*wV.W* gojxduirrU - WiUU»^
J «OM OVXWHÜrftiUftyVtO. tulmU. WUoa.
k.andrnWeUuut, C. umMi
L. kektta.Ul«AoeMaal v.Vt.lcivid.
wt«ojoi Wtui Mv\«.V ojït 4V\ui (euilrtou^
Y>. 1o
O. AenoeV oisAW op ojojsder. Wi ItUtM,
-V-s- - LJ'
vü: <7V --O;
i»uuri r
dr\eZycUo \'»cV)V
uU xlcWV.
ww,w«r Wwonct
Ie»Walen,
i j uur
urtorly k« vofw»,
w«onWt^
btJonnlntt
t»ndn K.v»dor v.
el.
'CyC opvWtUwq
naule'tlaVr w«f
noerdwctnol
ve*4;taVt« Xenda»*
4ocW4. overeicWW^W®
fuiwW vrteV QptióJZ.
C©v»4ró\* ©f>+o\ ItMavt,
