Het gebouw heeft soms een
andere monumentale status dan
het interieur of de machines
Meestal is het passen en meten:
wat kan wel en wat niet?
Heerhugowaard. De molen van de Polder
Veenhuizen is een van de negentien die door
heet Hoogheemraadschap Hollands Noorder
kwartier zouden worden afgestoten.
om te bewaren, te onderzoeken, te presente
ren en daarover te informeren.' Deze definitie
is overigens overgenomen van de Stichting
Cultureel Erfgoed Zeeland, SCEZ in Middelburg.
Verder staat er nog te lezen: 'erfgoed is het
geheugen van de samenleving' en 'erfgoed is de
schatkamer van het verleden'.
Rijnland maakt gebruik van een groot aantal
rijks- en gemeentelijke monumenten. Het
gebouw heeft daarbij soms een andere
monumentale status dan het interieur of,
bij een bijzonder gemaal, de machines.
Rijnland gebruikt bovendien drie bijzondere
gebouwen: het voormalig gemeenlandshuis aan
de Breestraat in Leiden, het gemeenlandshuis
in Spaarndam (van oorsprong de dienstwoning
van de opzichter) en het Polderhuis in
Hoofddorp. Rijnland ziet het behalve als een
wettelijke ook als een morele taak om deze
monumenten te gebruiken en te onderhouden.
Passen en meten
Hoogheemraadschappen en waterschappen
hoeven niet zelf iedere keer het wiel uit te
vinden, zij zijn aangesloten bij instanties als
Stichting Erfgoed Nederland, Unie van Water
schappen en watererfgoed.
Rijnland kwam onlangs binnen de Provinciale
Commissie Zuid-Holland van Heemschut in het
nieuws, omdat er bij de Machineweg in Alphen
aan den Rijn een waardevol ensemble aanwezig
is: een sluisje en het voormalig stoomgemaal
Neptunus. Rijnland wil hier een nieuw gemaal
bouwen. Omdat het ensemble niet op een
gemeentelijke monumentenlijst staat lijkt het
alsof iedereen vrij spel heeft. Voor een deel is
dat ook zo en dat maakt het interessant om
vanuit Heemschut binnen dit krachtenveld een
steen bij te dragen aan een goede uitkomst.
Meestal is het dan passen en meten: wat kan
wel en wat niet?
Tot slot nog een voorbeeld uit het midden van
het land. Het Waterschap Rivierenland in Tiel
werkt globaal langs de lijn Rotterdam - Nijme
gen. Binnen het werkgebied ligt een deel van de
Hollandse Waterlinie met onder meer de sluizen
van de Linge bij fort Asperen. Hier staat ook het
voormalige stoomgemaal van de polder Aequoij,
naast het fort en de sluis. Dit gemaal wordt
gerestaureerd als onderdeel van een leerling
werkproject.
En rijdend over de A-2 (Utreeht-Den Bosch)
passeert iedere automobilist de Diefdijk. Het
is een waterstaatkundig element met grote
betekenis in het landschap. Omdat de sluizen
gelukkig nog steeds een waterstaatkundige
functie hebben, zullen ze tot in lengte van jaren
goed onderhouden worden.
Als Heemschut in de tweede eeuw van haar
bestaan de horizon wil verbreden, dan zal de
erfgoedvereniging zeker ook oog moeten heb
ben en houden voor het cultureel erfgoed van
de hoogheemraad- en waterschappen.
Vergeleken bij de vele eeuwen geschiedenis
van sommige hoogheemraadschappen, is Bond
Heemschut een groentje. Er is alle reden om
structureel nader kennis te maken met het
werk en het beheerde cultureel erfgoed bij
deze instanties. Omgekeerd zouden die ook
meer moeten weten van wat Heemschut doet.
Heemschut volgt al drie bijzondere bestuurs
organen, twaalf provincies en 418 gemeenten.
Dat kan worden uitgebreid met 26 organisaties
die primair op het water letten en daarbij tege
lijkertijd oog hebben voor cultureel erfgoed uit
hun lange bestaan. Van koudwatervrees hoeft,
daarvan ben ik overtuigd, geen sprake te zijn.
V Erdin was lid van de Commissie Groningen
van Heemschut. Hij heeft wetenschappelijk on
derzoek gedaan naar stoombemaling in polders
en boezems in Nederland tussen 1850 en 1920.
Het is de opzet dat dit onderzoek zal resulteren
in een proefschrift.
augustus 2011 Heemschut 25
BilSKKttttKIIKlIlliiïïïiii
