Waterbeheerder behoedzaam met bezit aan cultureel erfgoed
Tekst en foto's Vincent Erdin - Traditioneel wordt bij het
benoemen van cultureel erfgoed gekeken naar rijk, pro
vincie en gemeente. Nederland kent nog een vierde over
heidslaag, een waaraan ten onrechte gemakkelijk voorbij
wordt gegaan: die van de hoogheemraadschappen en de
waterschappen. Ook die beheren cultureel erfgoed, al staat
die erfenis van het verleden nog wat in de schaduw van
andere monumenten.
De wet vraagt goed waterbeheer
tegen aanvaardbare kosten
Asperen. De Sluis in de Linge wordt
gerestaureerd.
VAN DE HONDERDEN hoogheemraad-en
waterschappen die er een halve eeuw
geleden nog waren zijn er, na de recente fusie
van de waterschappen Zeeuwse eilanden en
Zeeuws Vlaanderen tot het nieuwe waterschap
Scheldestromen (in Middelburg) nog een dikke
twintig over. De fusiegolf in deze sector, gelijk
opgaand met de gemeentelijke herindelingen,
is nog steeds niet voorbij.
Klem met erfgoed
Al die honderden polderbesturen hebben hun
eigen schatten verzameld. Bijvoorbeeld in de
vorm van historische kaarten, opgemeten door
landmeters, en de nodige gebouwde monumen
ten. De polderbesturen hadden vaak ook eigen
hensbekers. Die worden alleen bij bijzondere
gelegenheden gebruikt, zoals tijdens de instal
latie van een dijkgraaf of een nieuw bestuur.
De stemgerechtigde ingezetenen kiezen recht
streeks het bestuur van een hoogheemraad
schap of waterschap.
Sinds de nieuwe waterschapswet van 2009
zitten deze organisaties een beetje klem wat
hun erfgoed betreft. De wet schrijft voor, dat
de organisatie zich bezighoudt met de wet
telijke taak: goed waterbeheer tegen aanvaard
bare kosten. Strikt genomen staat het cultureel
erfgoed daardoor op een achterstand, want dat
hoort niet bij de taakomschrijving.
Afgelopen voorjaar kwam er een mooi voor
beeld in de publiciteit. Het Hoogheemraadschap
Hollands Noorderkwartier (HHNK) in Heerhu-
gowaard is sinds 2007 bezig om de niet meer
functionerende oude poldermolens af te stoten.
Het gaat hier om negentien poldermolens,
waarvan één Amerikaanse windmotor, die alle
rijksmonument zijn. Het voornemen alleen al
deze molens af te stoten veroorzaakte een golf
van protest. HHNK zou de molens verkwanselen.
Niets lijkt minder waar. HHNK beschikt over
een nota cultureel erfgoed en daar maakt het
reeent geformuleerde molenbeleid wezenlijk
onderdeel van uit. HHNK wil de molens dan wel
formeel afstoten, maar ze tegelijk op afstand
toch behouden. Dat kan via een stichting, die
voor dit doel medio 2012 wordt opgericht.
Bijkomend voordeel is dat hiermee inzichtelijk
wordt gemaakt wat de molens jaarlijks kosten.
Daarnaast kan een aparte stichting meer subsi
diegeld verwerven. Met het op afstand plaatsen
van de poldermolens voldoet HHNK aan de
waterschapswet van 2009, terwijl het schap
tegelijkertijd een oogje in het zeil blijft houden.
Waterkerend
Zoals vrijwel overal waar het om cultureel erf
goed gaat is het vooral een eentenkwestie: wat
levert het op, wat kost het en wie betaalt het
verschil? Poldermolens behoren onmiskenbaar
tot het cultureel erfgoed. Honderdduizenden
duizenden toeristen zien jaarlijks met welke
middelen onze voorouders het land droog
hebben weten te houden en hoe ze nieuw
land hebben aangewonnen met behulp van de
poldermolens. HHNK realiseert zich dan ook
terdege, dat het verkwanselen van de molens
gelijk zou staan aan het weggooien van een
visitekaartje met goudopdruk.
Het afstoten van de molens stuit ook om water
staatkundige redenen op bezwaar. Alle molens
staan in een waterkerende dijk. In Nederland
zijn alle dijken eigendom van overheden.
Dat bracht HHNK ertoe, om het stoomgemaal
Vier Noorder Koggen bij Medemblik weer bin
nen de eigen organisatie onder te brengen.
augustus 2011 Heemschut 23
Het historisch besef
van het waterschap
