Willem Heijbroek - Abel Antoon Kok (1881 - 1951) was vanaf de eerste
opriehtingsbesprekingen nauw bij de Bond Heemschut betrokken. Geruime
tijd bemande hij het bouwkundig adviesbureau dat, als voorloper van de
welstandscommissies, bouwplannen beoordeelde op kwaliteit. Later was
hij vooral ook redacteur van het tijdschrift en initieerde hij de bekende
Heemsehutserie.
Heemschutserie bleek immens
populair
Op de bres voor herleven Amsterdamse volksbouwkunst
Boven: detail met een afbeelding van Mercurius, in de
gevel van de Grote Beer in Amsterdam, Onder Het hoek
pand Keizersgracht en Berenstraat in Amsterdam, ook
bekend als Grote en Kleine Beer. Foto's Willem Heijbroek
OP VIJFJARIGE LEEFTIJD VERHUISDE
Abel Antoon, na het overlijden van zijn
vader, vanuit zijn geboorteplaats Dordrecht
naar Amsterdam. Hier ging hij na de driejarige
HBS overdag in de leer bij een timmerman in de
Amsterdamse Pijp, terwijl hij 's avonds lessen
in bouwkunde en aanverwante vakken volgde.
In 1907 begon zijn loopbaan als zelfstandig
architect in associatie met A. R. Hulshoff. Deze
laatste legde zich toe op de nieuwbouw als
voorloper van de Amsterdamse School, terwijl
Kok zich vooral bezighield met restauraties.
Tijdens de Eerste Wereldoorlog konden zij het
niet meer bolwerken en kwamen beiden in
dienst van de Afdeling Gebouwen van de Dienst
Publieke Werken van Amsterdam. In 1920 ver
liet Kok de ambtelijke dienst weer en vestigde
hij zich als particulier architect op Herengracht
495, later in associatie met zijn zoon Ysbrand.
Atlas Kok
Als gemeentearehitect ontwierp hij een
tramremise aan de Amsteldijk en het Zeeman
laboratorium, Plantage Muidergracht. Buiten
Amsterdam bouwde hij het Farmacologisch
Laboratorium in Utrecht, drukkerij Joh. Enschedé
in Haarlem en het raadhuis in Winterswijk. Zijn
ideaal echter was het doen herleven van de
Amsterdamse volkskunst uit de periode 1625
tot 1675. Volgens Kok had de Amsterdamse
architectuur veel van haar oorspronkelijkheid
verloren toen in de achttiende eeuw de Franse
Lodewijkstijlen werden geïntroduceerd. In de
tweede helft van de negentiende eeuw bereikte
de architectuur met de wildgroei aan histo
rische stijlontleningen naar zijn zeggen een
absoluut dieptepunt.
De door zijn ervaring verkregen kennis van de
historische bouwkunst zette hem er toe om
een eigen Atlas zowel van Amsterdam als van
de rest van Nederland op te bouwen. Deze
bevatte een verzameling originele tekeningen
en afbeeldingen van gebouwen met vooral
documentaire waarde. In de eerste atlas zijn
150 handgetekende bouwkundige ontwerpen
bijeengebracht, die een doorsnede vormen
van het architectonisch erfgoed van Amster
dam. Zijn zoon Ysbrand nam het beheer van
de collectie over en na diens overlijden heeft
het gemeentearchief de Atlas van Amsterdam
aangekocht. In het stadsarchief wordt zijn
verzameling kaarten, tekeningen, bouwteke
ningen, foto's, prenten en prentbriefkaarten
van Amsterdamse gebouwen als de 'Atlas Kok'
bewaard.
20 Heemschut april 2011
Abel Antoon Kok,
pleitbezorger Heemschut
