Heemschut Actief
Friesland Zuid-Holland
Terrein Borniastate in gevaar
Steun voor oud sluisje
Friesland. Het terrein van Borniastate ten westen van Weidum. Foto Google Earth
Weidum - Heemschut Friesland keert
zich tegen het dempen van een deel van
de vroegere gracht van Borniastate in
Weidum. Buren van het in 1869 gesloopte
voorname huis protesteerden begin dit
jaar tegen een vergunningaanvraag van
de huidige terreineigenaar om de gracht
te dempen. PC Fryslan schreef daarna de
gemeente Littenseradiel, dat op grond
van mogelijke verstoring van archeologi
sche waarden de aanvraag geweigerd zou
moeten worden. De gemeente heeft daar
nog niet op gereageerd.
De vele staten die Friesland rijk is, vormen
een belangrijk onderdeel van het historisch erfgoed van de provincie.
Hoezeer deze voorname huizen bepalend zijn voor het Friese erfgoed,
werd in 2009 nog eens duidelijk tijdens de Heemschut-excursie die in
de provincie in het teken stond van staten en stinzen. De meeste Friese
staten zijn in de loop van 19de eeuw gesloopt en de terreinen zijn door
terpafgravingen letterlijk met de grond gelijk gemaakt. Het enige dat her
innert aan de rijke historie van deze plekken zijn omgrachte terreinen en
de contouren van omliggende percelen die tot het landgoed behoorden.
Deze plekken spreken enorm tot de verbeelding en dragen vaak nog de
naam van de vroegere state. Dit geldt ook voor het terrein van Bornias
tate ten westen van Weidum, waarvan verschillende reizende schrijvers
de tuinaanleg van de bekende tuinarchitect Roodbaard hebben geprezen.
De aanleg van de tuin van Borniastate uit 1819 was een van de eerste
opdrachten van Roodbaard. Oude afbeeldingen tonen een lommerrijk
landgoed in een vrijwel kale omgeving.
Jon Piet de Boer Et Morloes Eskens
Zuid-Holland. Het historische sluisje bij gemaal Neptunus bij Alphen aan
den Rijn. Foto Ewout van der Dussen.
Alphen oon den Rijn - Het Hoogheemraadschap Rijnland vervangt al jaren
oude dieselgemalen door elektrische gemalen, een logische ontwikkeling
mede omdat ze dan op afstand kunnen worden bediend. Met het vervangen
van gemaal Neptunus (1871), nabij Alphen aan den Rijn, wil men zich echter
meteen ontdoen van een ernaast gelegen cultuurhistorisch sluisje - een
eeuwenoude verbinding tussen de Aarlanderveense Wetering en het Aarka
naal. Heemschut bepleit de monumentenstatus.
Het sluisje, vermoedelijk uit de 16de eeuw, diende als verbinding voor het
transport van turf uit de polders rond Aarlanderveen naar de Turfmarkt
in Alphen of direct naar de grote steden en tot in de vorige eeuw naar de
veemarkt in Leiden. Sinds een aantal jaren is het sluisje buiten gebruik,
verwaarloosd en met een damwand afgesloten.
Met de actie steunt de provinciale commissie het initiatief van Jan Pieter
Janse uit Gouda, onder meer adviseur van de stichting Historische Sluizen
en Stuwen Nederland. Modernisering van het gemaal kan samen gaan met
het hergebruik van het sluisje dat een opening creëert naar de Zuid- en
Noordeinderpolder voor de (zeer) kleine recreatievaart. Als eerste stap
heeft Heemschut het sluisje voorgedragen als gemeentelijk monument. Een
discussie over de cultuurhistorische waarde behoeft niet meer gevoerd te
worden, de gemeente heeft vorig jaar al een cultuurhistorische waardestel
ling laten maken. Conclusie: 'het sluiscomplex heeft een hoge ensemble- en
cultuurhistorische waarde'. Het sluisje dreigt nu verloren te gaan. Heem
schut organiseert een breed overleg voor een plan van aanpak gericht op
herstel en restauratie van sluis en vaarweg, waarbij het sluisje, het gemaal
en de vaarweg één geheel vormen met de achterliggende polder. Een bij
komstigheid is dat naast het sluisje de Alphense roei- en kanovereniging is
gevestigd. De actie sluit verder aan op het jaarthema Historische Vaarwegen
van de provincie Zuid-Holland. Zie www.heemschut.nl onder Bedreigd erf
goed het hoofdstuk Zuid-Holland voor de brieven en de waardestelling.
Ewout von der Dussen
Het voorname huis Borniastate werd
in 1869 gesloopt. 'De foto is van vlak
voor de afbraak.
Foto Fries Fotoarchief Tresoar, Foto 40105
4 Heemschut juni 2010
