Snuffels
J.tl. VAIN
WERELD
39.50.
kunst,
katoen en
kastelen
Wim H. N ij hof, J.H. van Heek (1873-
1957), Kunst, katoen en kastelen,
Zwolle (Waanders) 2008. ISBN 978 90
400 8555 0. 606 pag. Prijs 29,95.
Onderwerp van de deze monumentale
biografie is de Twentse textielfabrikant
J.H. van Heek, die op 15 september
1952 door de Amsterdamse univer
siteit onderscheiden werd met een
eredoctoraat vanwege zijn verdiensten
voor de nationale cultuur. Zijn leven
kan vrij nauwkeurig worden gevolgd
aan de hand van zijn dagboeken
waarvan de auteur gebruik kon maken.
Hij was zeer gehecht aan zijn geboor
testreek. Daarom is het merkwaardig
dat zijn belangrijkste wapenfeiten op
het terrein van het behoud van cul
tuurmonumenten niet daar gesitueerd
zijn, maar in Gelderland. In 1912 kocht
hij van de Vorst van Hohenzollern-
Sigmaringen voor ongeveer een half
miljoen gulden een uitgebreid complex
bossen en landerijen met als middel
punt het eerbiedwaardige slot Bergh
met zijn grootse middeleeuwse donjon
en renaissance pronkgevel. Dit kasteel
restaureerde hij daarna tweemaal,
bij aankoop en na een verwoestende
brand in 1939. Vanaf 1936 speelde
hij een sleutelrol bij de aankoop en
daarna volgende restauratie van
het tot een treurige ruïne vervallen
romantische slot Doornenburg in de
Betuwe.
Voor Twente is Van Heek overigens
ook van grote betekenis geweest,
vooral als stichter en later onbezol
digd directeur van het Rijksmuseum
Twenthe en als adviseur van de laatste
Vrouwe van Twickel. Het is wel vooral
aan hem te danken dat de Stichting
Twickel de structuur kreeg die haar
sinds de oprichting kenmerkt. Ook
elders, binnen en buiten Nederland, is
hij op het terrein van het cultuurbe
houd actief geweest; genoemd kunnen
worden zijn werk als gewetensvol
bestuurder van de Stichting Huis
Doorn en zijn rol bij de restauratie van
de Nederlandse kerk in Londen en de
voormalige abdijkerk van Hoch-Elten.
Deze fraai met kleurenreproducties
geïllustreerde gids bevat de beschrij
vingen van 878 'sites' - verdeeld in
natuurlijk, cultureel en gemengd
erfgoed - die ultimo 2009 waren
opgenomen in de officiële lijst van
UNESCO. Ons land is vertegenwoor
digd door Schokland, de Stelling van
Amsterdam, de molens bij Kinderdijk,
het historisch centrum van Willemstad
op Curagao, het Woudagemaal bij
Lemmer, de Beemster, het Utrechtse
Rietveld/Schröderhuis en het Wad
dengebied (dat nog nét kon worden
opgenomen).
De beschrijvingen zijn in het algemeen
redelijk vertaald, al kan men wel
zijn bedenkingen hebben tegen een
uitdrukking als Pa I lad ische' (pag 428),
in plaats van 'Palladiaanse'. Zoeken is
gemakkelijk door de registers en goede
kaarten. Bij het doorbladeren komt wel
de vraag op welke criteria de UNESCO
heeft gehanteerd: bepaalde landen
lijken over- dan wel onderbedeeld.
Philip Bosscher
Na jarenlange studie door de Studie
groep Luchtoorlog 1939-1945 ligt
er nu een lijvig boekwerk over de
geschiedenis van Nederlandse vlieg
velden in oorlogstijd. Een onderwerp
dat voor monumentenzorgers lange
tijd onontgonnen terrein was. Op lan
delijk niveau leidde eerder onderzoek
en een sterke lobby tot de aanwijzing
van Vliegveld Deelen als beschermd
complex (zie Heemschut februari
2010), heet hangijzer vormen nog
de barakken van het Zuid-Hollandse
Vliegveld Valkenburg.
Deze studie is niet zozeer een inventa
risatie van de overgebleven objecten
als wel van alle vliegvelden, landings
plaatsen en andere plekken die van
belang waren in de luchtoorlog die
tussen 1940 en 1945 werd gevoerd.
In een inleidend hoofdstuk wordt de
systematiek en typologie van de vlieg
velden goed behandeld. De inventari
satie van objecten op vliegveld Leeu
warden toont de hoeveelheid objecten
aan die de vliegvelden bevatten.
Deel een van het boek handelt over
de geschiedenis van de Luftwaffe in
Nederland, de organisatie en de vijf
jaar bezetting. In deel twee worden
de Duitse vliegvelden stuk voor stuk
beschreven. Kaartmateriaal en lucht
foto's geven in het boek een duidelijk
beeld van de locaties waar de vlieg
velden gelegen waren. Van sommige
plekken is niets meer herkenbaar. In de
tekst wordt de rol van de verschillende
vliegvelden gedurende de jaren van
bezetting door de Duitsers weerge
geven.
De verantwoording middels een uitge
breid notenapparaat en het illustra
tieve kaartmateriaal maken het boek
waardevol voor iedereen die geïnteres
seerd is in militaire geschiedenis van
de Tweede Wereldoorlog.
Karei Loeff
Koen Kleijn, Buiten Amsterdam, Kleine
geschiedenis van de Metropoolregio,
Bussum (Toth) 2010. ISBN 978 90 6868
535 0, 84 pag. Prijs 19,90.
Amsterdam is, zeker voor buiten
landers, de bekendste plaats van
Nederland. Dat de directe omgeving
van de hoofdstad ook heel veel cul
tureel erfgoed te bieden heeft wordt
vaak slechts versnipperd gemeld. In
standaardwerken over het vissersdorp
Volendam, of over de landgoederen in
het Gooi. Tot in het nieuwe land van
de Flevopolders zijn voor de auteur
bijzondere voorbeelden gevonden van
bezienswaardigheden met een eigen
verhaal. In andere regio's grijpt de
auteur terug naar het verleden. Zoals
Haarlem als de cultuurstad van de
17de eeuw, met de schildersschool van
Frans Hals. Ook laat Kleijn iets zien van
het ideale land van eeuwen geleden,
met de strak ingerichte Beemster-
polder. Het stratenplan van New York
zou zijn gebaseerd op de mathemati
sche precisie van de polderverkaveiing.
Al lezend kom je al snel tot de slotsom
dat Amsterdam veel meer moois te
bieden heeft dan er alleen binnen de
gemeentegrenzen wordt gevonden.
Piet Arp
juni 2010 Heemschut 29
Philip Bosscher
Piet Dal (vert.), Werelderfgoed.
Volledige gids van de mooiste plaatsen
en bouwwerken op aarde, 's- Grave-
land (Fontaine) 2009. ISBN 978 90
5956 306 3 831 pag. Prijs 24,95.
Red. Peter Grimm, Erwin van Loo,
Rolf de Winter, Vliegvelden in oorlogs
tijd, Nederlandse vliegvelden tijdens
bezetting en bevrijding 1940-1945,
Uitg. Boom, Meppel 2009, ISBN
9789085068235, 512 pagina's.
J.H. VAN HBEK(x»n-i«n
Wim H. Nijbol'
Volledige gids van de mooiste
plaatsen en bouwwerken op aarde
Met beschrijvingen van eile 87a sites op de UNESCO-Werelderfgoedlijst
VLIEGVELDEN IN
OORLOGSTIJD
I bezetting en bevrijding 53j
PtUf Gftmm
Erwin van Loo
Rolf de Winter
Kleine geschiedenis
van de Metropjoolregio