Magazijnen nodig voor noodmateriaal
Tom van Eekelen - In Bergen op
Zoom zal geen enkele voor de
eredienst overbodig geraakte kerk
meer worden gesloopt. Gebouwen
die vrijkomen krijgen een nieuwe
wijkfunetie als andere kerken geen
belangstelling hebben. Dat is de uit
komst van de door de gemeente in
overleg met de kerkelijke organisa
ties opgestelde Kerkenvisie. De stad
heeft trouwens al jaren een traditie
voor hergebruik van kerken. Zo is
de stadsschouwburg sinds 1988 de
gebruiker van de voormalige rooms-
katholieke kerk de H. Maagd aan de
Grote Markt.
Een dergelijke openbare functie geeft aan deze
gebouwen een meerwaarde, de bezoeker krijgt
deze duistere, wat oorspronkelijke functie
betreft onduidelijke gebouwen ook van binnen
te zien. Ook een depotfunctie voor historische
verenigingen blijft voor een aantal magazijnen
een optie en kunnen bezoekers van het Land
van Maas en Waal zich ook in de toekomst
blijven verbazen over die fabriekaehtige
gebouwtjes en hun geschiedenis.
J. Reijnen en H. Roodenburg zijn lid van de Pro
vinciale Commissie Gelderland van Heemschut.
De moderne r.k. kerk De Goddelijke Voorzienigheid
in Bergen op Zoom. Foto A. van der Kallen.
Naast regelmatige inspectie en onder
houd van de dijken moesten ook
voorbereidingen worden getroffen op
rampspoed. De polderdorpen spraken
onderling af dat er op strategische
plaatsen aan de dijk voldoende voor
raden van noodmaterialen voorhanden
moesten zijn. Deze voorraden sloeg men
op in de dijkmagazijnen. In documenten
uit 1603 is al sprake van dergelijke
magazijnen. Het zullen eenvoudige
schuren zijn geweest. De vele dijk
doorbraken op het eind van de 18de
eeuw gaven aanleiding tot de bouw van
extra noodschuren. In 1784 vaardigde
de dijkstoel een speciaal reglement uit
voor de opslag van noodmaterialen.
Noodschuren moesten staan op hoog
gelegen, centrale punten in het gebied
en gemakkelijk met paard en wagen
bereikbaar zijn. Immers, snel vervoer
van grote hoeveelheden materiaal over
grote afstanden was in die tijd nog niet
mogelijk. De provincie controleerde
regelmatig of de voorraden op peil
waren. Bij dreiging van een dijkdoor
braak werden alle dorpsbewoners
geacht hulp te bieden, bijvoorbeeld
door het ter beschikking stellen van
hun trekpaarden of bij het doorgeven
van zandzakken.
Natuurlijk lagen er in een magazijn
duizenden lege zandzakken en enkele
tientallen kruiwagens, maar dat was
lang niet alles. Een bewaard gebleven
lijst uit 1830 vermeldt dat de minimaal
aanwezige voorraad per dijkmagazijn
bestaat uit: 9 dikke vimmen hout (negen
keer honderd bossen hout), 30 horde
(een horde is een plat vlechtwerk van
rijshout), 3 zware handheien, 3 lichte
handheien, 2 handheien met neergaande
steel, 112 dijkpinnen met ijzerbeslagen
punten, 6 zware houten hamers, 12 lichte
houten hamers, 6 kruiwagens, 6 draag-
burrien (draagbaren), 6 pikhouwelen, 6
dijklantaarns, 5 handlantaarns, 15 was
kaarsen, 50 sleepdelen (zware stukken
hout die met boomkettingen te verslepen
zijn), 200 vlotdelen (ruwe dennenplanken
van geringe waarde), 60 juffers van 20
voet met ijzerbeslag en ijzeren punten,
10 juffers van 10 voet met ijzerbeslag,
6 slijkboren, 20 paalbalken met stalen
punten en ijzerbeslag, 10 flambouwen
(fakkels), 6 lampetten, 100 pikkransen
(met pek en hars bestreken brandbaar
materiaal voor de verlichting), 2 zaag-
stellingen, 6 hefbomen of koevoeten, 6
boomkettingen (om zware stukken hout
te verslepen) en 1 kist met timmerge
reedschap.
Bergen op Zoom voerde tot oktober 2009 de
titel van beste binnenstad. Een van de voor
waarden voor het binnenslepen van die titel
was hoe er wordt omgegaan met monumenten
en het hergebruik, zoals bij het leegkomen van
militaire gebouwen, postkantoren, stadhuizen
en natuurlijk kerken. Al tientallen jaren zoekt
- en vindt - Bergen op Zoom een passend
hergebruik voor de monumenten. Zoals voor de
H. Maagd. Nog steeds trekt de stadsschouw
burg bestuurders uit andere delen van net land
om vast te stellen hoe goed hergebruik hier
is geslaagd. Zij treffen er een zeer persoonlijk
theater aan, met veel zichtlijnen en herinne
ringen aan het oorspronkelijke gebruik.
Het is niet het enige voorbeeld van geslaagd
10 Heemschut juni 2010
