Heemschut Actief
Gelderland
Amsterdam
Wederopbouwplein bewaren
Fraaie winkelpui uit de gevarenzone?
Arnhem, Vijzelstraat 23. Winkelpui
voormalige delicatessenzaak Noack.
Foto Roel Veelders
Amsterdam - Heemschut wil de gemeentelijke
monumentenstatus voor een winkelplein met
bovenwoningen, kiosken en luifel aan de Pieter
Calandlaan in het Amsterdamse Osdorp. Het
complex is van architect H. Salomonson, die
vooral bekend werd door zijn particuliere woon
huizen. Het plein uit 1962 moest een vriendelijk
rustpunt in de toen nieuwe buurt worden. Het
heeft een zeer doordachte ruimtelijke opstelling,
een L-vorm met korte en lange poot, geaccen
tueerd door een 270 meter lange iuifel met vier
paviljoens, beplanting en banken. Het winkelplein
heeft in tegenstelling tot andere winkelpleinen
de wederopbouwperiode goed doorstaan.
Jaap Kamerling
Arnhem - Het pand van de voormalige delicatessenzaak Noack aan de
Vijzelstraat in Arnhem is een winkelwoning, gebouwd omstreeks1905.
Het is een vrij smal, drie bouwlagen hoog pand, dat opvalt door de
vormgeving en het toegepaste ornament waarin de Art Nouveaustijl
domineert. Zo hebben de winkelpui en het verdiepingsvenster de voor
deze stijl karakteristieke grote raamvlakken, omlijst door brede teak
houten kozijnen. De etalage is gerond naar de entree in de portiek en het
bovenliggende venster is uitgevoerd met een gebogen latei. De portiek
heeft oorspronkelijk tegelwerk.
De bovenste verdieping oogt als een bekroning met siermetselwerk en
een uitspringende erker, die met het bovenliggende balkon het pand
hoger en monumentaler maakt. Het zal niet verbazen dat het pand
vanwege de gaafheid van het gehele front en het grotendeels uit de
bouwtijd daterende winkelinterieur en binnenplaats aan de achterzijde de
status van rijksmonument bezit.
Toch zag het er naar uit dat de pui zou worden gesloopt en vervangen
door 'een vlakke winkelpui met een centrale entree'. Ook zouden
waardevolle interieurelementen worden aangetast en de binnenplaats
verdwijnen. De gemeente had namelijk het voornemen om positief te
beschikken op de aanvraag tot de wijzigingsvergunning, al was het bij
wijze van uitzondering. Hierbij ging de gemeente voorbij aan de nega
tieve adviezen van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed en de
gemeentelijke commissie voor welstand en monumenten.
Reacties naar aanleiding van de publicatie van de ontwerpvergunning in
december konden niet uitblijven. De Vereniging Stadsschoon Arnhem
stuurde een brandbrief aan de gemeenteraad en Heemschut Gelderland
tekende bezwaar aan tegen de beoogde monumentenvergunning. Naar
aanleiding van de negatieve adviezen en reacties heeft Arnhem besloten
om aan de aanvrager, Engelsing Beleggingen Et Winkels, de wijzigingsver
gunning te weigeren.
In de oude binnensteden kampen gemeenten met de problematiek van de
bewoonbaarheid en verhuurbaarheid van de winkelwoningen. Ten tijde van
de bouw van dergelijke panden woonden de eigenaren in de woning boven
de winkel, waar dan ook de trap naar boven lag. Tegenwoordig gaat dat
niet meer op en dat geldt ook voor andere woonfaciliteiten. Aanpassingen
hieraan zijn dus logisch en aanvaardbaar. Het is passend in het streven van
de gemeente Arnhem om de bewoonbaarheid van de winkelwoningen in
de binnenstad te bevorderen. Een goed doel dat, in dit geval echter, haaks
staat op het uitgangspunt in de welstandsnota dat behoud c.q. versterking
van de stedenbouwkundige structuur en architectuur nastreeft. Juist op
beide punten scoort dit pand hoog, als een goed en gaaf voorbeeld in Art
Nouveaustijl met een beeldbepalende rol in de Vijzelstraat. Terecht is de
gemeente teruggekeerd op haar schreden en heeft ze de wijzigingsvergun
ning geweigerd. Het plan om boven de winkel woonruimte te verwezen
lijken is daarmee niet van de baan. Hiervoor dient echter naar alternatieven
te worden gezocht, zoals toegankelijkheid creëren via de achterhoven,
zodat de cultuurhistorisch waardevolle winkelpui over het gehele front
behouden kan blijven.
Ria Koning
4 Heemschut april 2010