Snuffels
Buurtcentrum Boomsspijker, Het
geheim van de Oude Kerk, Amsterdam,
St. De Oude Kerk te Amsterdam, 2009.
ISBN 978 90 811634 2 2. Prijs: 5.
Enkele tienjarige kinderen van het
Amsterdamse buurtcentrum Booms
spijker schreven twee jaar geleden het
spannende verhaal over het Geheim van
de Oude Kerk. Daarmee maakten deze
kinderen kennis met de geschiedenis
van deze eeuwenoude Amsterdamse
kerk en de buurt eromheen. Speciaal
voor het hulpfonds voor de restauratie
van het beroemde Vater-Müllerorgel
van de kerk, is het boekje nu in een
grotere oplage dan tien handge
schreven exemplaren uitgebracht. Voor
vijf euro zit je als lezer midden in het
avontuur en in de geschiedenis van de
grote kerkklok, met een verrassende
ontknoping. De opbrengst gaat hele
maal naar het orgelrestauratiefonds,
waarin gespaard wordt voor een mil
joen euro. Het boekje is te koop bij de
balie van de Oude Kerk in Amsterdam.
De tekeningen en andere illustraties
zijn van de auteurs.
PietArp
Jacob Spaans, H. Maria Major. De
historie van een Dordts kerkgebouw
en zijn orgel, Sliedrecht (Merweboek)
2009. ISBN 978 90 5787 134 4. 104
pag. Prijs 24,90
George Nicolaas Itz (1799-1869) was
zeker niet de minste onder de Neder
landse bouwmeesters van de 19de
eeuw. Hij mag gelden als een begaafd
vertegenwoordiger van het strenge
neoclassicisme. Een gaaf bewaard voor
beeld van zijn werk is de Oud-Katho
lieke parochiekerk aan de Voorstraat
te Dordrecht die in 1843 in gebruik
werd genomen. Zij wordt uitgebreid
behandeld in deze mooi geïllustreerde
monografie. De auteur was tussen 1980
en 1995 pastoor van de parochie en
speelde toen een belangrijke rol bij de
restauratie van het interieur en het in
oorspronkelijke staat terugbrengen van
het orgel.
De bekoorlijkheid van het gebouw ligt
in de verfijnde detaillering (vooral het
elegante stucplafond valt op) en verder
in niet geringe mate in de aanwezig
heid van bijzonder mooie interieu
relementen. Doopvont en godslamp
dateren uit de bouwtijd. De overige
inventarisstukken zijn veelal oorspron
kelijk vervaardigd voor andere kerken
die zijn gesloten toen de Kerk der
Oud-Bisschoppelijke Clerezij waaruit de
Oud-Katholieke Kerk is voortgekomen
een inkrimpingsproces beleefde. Kansel
en communiebank zijn vroeg 18de
eeuws en komen uit de andere Dordtse
kerk van de Clerezij, die aan het
begin van de 19de eeuw is gesloten.
De beelden van Maria en Jozef zijn
gemaakt voor een kerk in Utrecht: deze
worden toegeschreven aan niemand
minder dan Artus Quellinus. Een bij
zonder fraai stuk is het uit Delfshaven
afkomstige 18de eeuwse draaitaber-
nakel, waarvan de oude kleurenrijkdom
bij de restauratie is hersteld.
Pastoor Spaans is een gerenommeerd
deskundige op het gebied van histori
sche orgels. Dat verklaart waarom hij
daar veel aandacht aan besteedt. Dit is
in 1842-1844 vervaardigd door de Rot
terdamse firma Kam Et van der Meulen.
Omdat het eigenlijk nooit echt voldeed
- onder meer omdat het erg zwaar
speelde, een euvel dat bij de restau
ratie in 1988/1989 werd verholpen - is
het binnenwerk kort voor de Tweede
Wereldoorlog verkocht naar Gieterveen
in Drenthe.
In 1984 keerde het terug naar de kerk
aan de Voorstraat. In zijn inleidend
woord gewaagt de burgemeester van
Dordrecht van 'dit prachtige monu
ment'. Hij heeft gelijk.
Voor de twee stichtingen die zich
tegenwoordig vaak samen presenteren
onder de naam 'Mooi Gelderland'
was de voltooiing vorig jaar van de
restauratie van kasteel Waardenburg
in meer dan één opzicht een bijzondere
gebeurtenis. Vijftien jaar na de Tweede
Wereldoorlog begon een campagne
die het herstel van de beschadigde
eigendommen van vooral 'Geldersche
Kasteelen' tot doel had. Deze kan met
de restauratie van het markante kasteel
in het Gelderse Rivierengebied als vol
tooid worden beschouwd. Janine Pijl,
tot voor kort directeur van de stich
tingen, geeft in het eerste hoofdstuk
aan hoe tijdens die campagne de res
tauratiefilosofie veranderd is. Zoals hoe
men meer oog kreeg voor bouwsporen,
voor de samenhang tussen object en
omgeving en in het bijzonder de daar
aanwezige natuurwaarden.
In het hoofdstuk over de geschiedenis
krijgt de verwoesting van het kasteel
in 1574 vanzelfsprekend veel aandacht.
Na herstel is het kasteel soms bewoond
door de eigenaren of hun familie
- lange tijd waren dit de Van Pallandts
die op het nabijgelegen Huis Neerijnen
hun hoofdverblijf hadden - en het
heeft ook een tijdlang gefungeerd als
burgemeesterswoning. Tot de Tweede
Wereldoorlog verkeerde het in goede
staat. Daarna is het volkomen uitge
woond door ingekwartierde soldaten
en evacués. In een apart hoofdstuk
wordt de lange aanloop naar restau
ratie beschreven. Wat daar te lezen
valt kan hier en daar met recht voer
voor psychologen worden genoemd.
Uiteindelijk kon in 2006 het startsein
voor de definitieve restauratie worden
gegeven. Het kasteel met omgeving
was inmiddels in 1975 door erfpacht in
beheer gekomen bij 'Geldersche Kas
teelen'. In het hoofdstuk betreffende
de restauratie blijkt duidelijk - vooral
ook uit de fraaie foto's waarmee het is
geïllustreerd - hoe deze geschiedenis
met veel respect voor hetgeen vooral
in de 19de eeuw aan het interieur
is veranderd. Het laatste hoofdstuk
betreft het inmiddels begonnen her
stel in nieuwe luister van het park dat
de historische omlijsting vormt van de
Huizen Waardenburg en Neerijnen. Dit
is in 1974 door 'Geldersch Landschap'
verworven en bezit een uitermate rijke
flora en fauna.
Philip Bosscher
Philip Bosscher
Jozefien Haagen, Jorien Jas, Jeanine
Perryck, Janine Pijl en André Viersen.
Kasteel Waardenburg. Weerbaar en
veelzijdig, Zwolle (Waanders), Arnhem
(Geldersch Landschap en Geldersche
Kasteelen) 2009. ISBN 978 90 400 8609
0. 144 pag. Prijs €24,95.
april 2010 Heemschut 39