St. Petersburg
Deze door Peter de Grote gestichte stad
in de delta van de Neva is doordrenkt van
Nederlandse cultuurinvloeden. De Zomertuin,
waarvan het eerste deel is aangelegd bij de
samenvloeiing van Neva en Fontanka, naar
een ontwerp van de Nederlandse hovenier
Jan Roozen (1703-16), heeft voor de inwoners
dezelfde gevoelswaarde als het Vondelpark
voor Amsterdammers. Ontstaan als 18de eeuwse
manifestatie van Peter de Grote's interesse
in Hollandse en Franse tuinkunst en West-
Europese kunst en cultuur, ontwikkelde de
Zomertuin zich in de 19de en 20ste eeuw tot een
onmisbaar deel van het (culturele) leven in
St. Petersburg. Nu is het park gesloten voor het
publiek, omdat de gemeente er grote restau
ratieplannen wil uitvoeren. Zo zijn er zieke
bomen die behandeling nodig hebben en baat
hebben bij de Nederlandse expertise. Datzelfde
geldt ook voor de verdere behandeling van de
archeologische vondsten. Afgelopen zomer zijn
de historische vijverbodems opgegraven om de
positie van de vroegere fonteinen te kunnen
bepalen. Momenteel wordt overleg gevoerd
over de uiteindelijke plannen voor de herinrich
ting van het gebied.
Jaroslavl
Deze stad aan de samenvloeiing van de Wolga
en de Kotorosl is een zeer oude handelsneder
zetting: in 2010 wordt het 1000-jarig bestaan
gevierd. Nederlandse kooplieden en kunste
naars hebben hier diverse sporen achtergelaten,
waaronder de Hollandse Manifaktura. Bij de
oprichting van deze uitzonderlijke 'modelfa-
briek' uit 1722-31 waren Peter de Grote - al zou
deze de opening niet meer meemaken - en zijn
Nederlandse vertrouweling Ivan (Johan) Tames
nauw betrokken. Gelet op de speciaal aange
legde bassins, gevuld door een natuurlijke beek,
ging het hier waarschijnlijk om een laken- of
linnenindustrie en was in de Manifaktura ook
een zijderederij gevestigd.
Het ensemble is direct na de voltooiing afge
beeld op een stadsgezicht. Op deze prent is
de hele aanleg van gebouwen, bassins, tuin,
beelden, koepel en watersysteem goed herken
baar weergegeven. Bijzonder is de combinatie
van - destijds moderne - nijverheid, architec
tuur en tuinkunst, met inbegrip van molens
en vier allegorische tuinbeelden van naakte
vrouwenfiguren.
Na een lange bloeitijd bracht de Revolutie
van 1917 een einde aan de activiteiten van
de Manifaktura. Sommige gebouwen kregen
andere bestemmingen, andere werden afge
broken. Het park met de 'Hollandse tuin' was
inmiddels verrijkt met de Peter en Paulkerk
(nu in restauratie), een beheerderwoning en
twee andere midden-18de-eeuwse gebouwen.
Een particuliere investeerder heeft vergevor
derde plannen om dit gebied te revitaliseren
door middel van restauratie, herbestemming
en nieuwbouw aan de randen. De 'Hollandse
tuin' zal, na herstel, een belangrijk attractie-
punt vormen. Hiervoor kan worden geput uit
de ervaringen met het parkherstel van diverse
buitenplaatsen langs de Vecht en vooral de
paleistuin van Het Loo. Bedoeling is om volgend
jaar met de restauratie te beginnen.
Kemerovo
In deze Siberische stad aan de rivier de Tom
werd kort na de Russische Revolutie, mede door
de Nederlandse ingenieur Sebald Rutgers, de
Autonome Industrie Kolonie gesticht. Op de
hoge oever is nog grotendeels de mijnwerkers
kolonie Krasnaya Gorka bewaard. De rijtjes- en
speeialistenwoningen, het badhuis en de school
hiervan zijn ontworpen door architect J.B. van
Loghem in 1925-26.
Jaroslavl, de situering van het Peter en Paulpark, de voormalige Hollandse
Manifaktura. Op het stadsgezicht van Rostovtsef uit 1731 krijgt men een
beter idee van de Hollandse Manifaktura, zoals die er in de
beginfase uitzag. Zie ook de detailuitsnede op pagina 31.
30 Heemschut december 2009