Kasteel Sonnenburg van Johannieterorde in Slonsk
m
In 1662 presenteerde
Johan Maurits aan de
ordevergadering een
eigenhandig ontwerp
voor het nieuwe kasteel
Wederopbouw
Polen
Twee prentbriefkaarten van omstreeks 1920, de ridderzaal en de voorgevel van Sonnenburg.
Fotograaf onbekend
De ruïne van Sonnenburg in 1993. Foto Koen Ottenheym
HET KASTEEL SONNENBURG was sedert
de vijftiende eeuw de zetel van de
Johannieterorde in de balije Brandenburg. Het
sloteomplex bestond uit een hoofdgebouw met
een tuin aan de achterzijde en een voorplein
dat door een riviertje werd doorsneden. Aan
de overzijde van het water stonden de kerk van
de orde en enkele bijgebouwen. Het laatmid
deleeuwse kasteel werd in de zestiende eeuw
gemoderniseerd. In de zeventiende eeuw stond
de orde onder het gezag van de Grote Keur
vorst van Brandenburg, Friedrich Wilhelm. Na
de desastreuze decennia van de Dertigjarige
Oorlog (1618-1648) was er in deze streken van
de oude glorie van de orde echter niet veel
meer over. De zetel van de Landseommandeur
van de orde was al tijden vacant, het land geru
ïneerd en het slot grotendeels verwoest.
De Grote Keurvorst onderhield nauwe con
tacten met de Republiek der Zeven Provinciën
en met het hof van de Oranjes. Hij huwde in
1647 met de oudste dochter van prins Frederik
Hendrik. Hij had verschillende experts uit
Holland naar Brandenburg laten overkomen,
van kaasboeren tot vestingbouwers, om bij
te dragen aan de wederopbouw van het land.
Ook voor het herstel van de Sonnenburg werd
een beroep gedaan op Nederlanders. In 1652
werd Johan Maurits van Nassau-Siegen door de
Grote Keurvorst benoemd tot Landscomman-
deur van de Johannieterorde van Brandenburg.
Johan Maurits is vooral bekend als de bouw
heer van het Mauritshuis en als gouverneur
van Nederlands Brazilië in de jaren 1636-'44.
Enkele jaren na zijn verblijf in Zuid-Amerika,
in 1647, was hij al namens de keurvorst diens
stadhouder in Kleef, dat toen bij Brandenburg
hoorde.
Johan Maurits is kort na zijn benoeming in 1652
voor het eerste naar Sonnenburg gereisd. Als
eerste liet hij de kerk herstellen en werd het
oude slot weer enigszins bewoonbaar gemaakt.
Hij stimuleerde de economische wederopbouw
van de streek en tien jaar later was de situ
atie blijkbaar zo verbeterd dat een ingrijpende
vernieuwing van het kasteel zelf mogelijk was.
In 1662 presenteerde Johan Maurits aan de
ordevergadering een eigenhandig ontwerp voor
het nieuwe kasteel.
Johan Maurits gold in zijn tijd als een groot
kenner van de bouwkunst en het hoeft ons dan
ook niet te verbazen dat hij zelf de architect van
het nieuwe kasteel is geweest. Dit soort gent-
leman-arehitecten werken echter altijd samen
met een professionele tekenaar of architect die
de schetsen tot echte bouwtekeningen moest
uitwerken. Mogelijk heeft Johan Maurits voor de
uitwerking van zijn plannen van Sonnenburg de
hulp van Pieter Post ingeroepen, met wie hij in
het verleden al vaker had samengewerkt.
26 Heemschut december 2009
Een Nederlandse
ruïne in Polen
