Literatuur
Colofon Industria
in Heemschut
Fietsen langs Bollenerfgoed. Fietsroute-
gids Projectgroep Bollenerfgoed en
Stichting Recreatief Fietsen. 64 blad
zijden, ringband. Sinds april voor 5
te koop bij de VVV-kantoren en enkele
boekhandels in de Duin- en Bollenstreek.
In april is een nieuwe fietsroutegids
onder de titel Fietsen langs Bollenerf
goed verschenen. De fietsroute van
52 kilometer voert langs de Duin- en
Bollenstreek. De route start in Lisse en
loopt via Sassenheim, Noordwijkerhout,
De Zilk en HiIlegom terug naar Lisse.
Startpunt is Museum de Zwarte Tulp, maar
de route kan ook op andere startpunten
worden opgepakt, zoals de Keukenhof
en Panorama Tulipland. In een algemeen
hoofdstuk wordt uitgelegd waarvoor
bollenschuren dienden en hoe ze te
herkennen zijn.
Achter in de routegids worden 85 bol
lenschuren afgebeeld en beschreven.
Verder wordt in het boekje stilgestaan
bij het streekeigen landschap van de
Bollenstreek. De bloembollencultuur
speelt al anderhalve eeuw een bepa
lende rol in de Duin- en Bollenstreek.
De bollenschuren en kwekerswoningen
die door de bollenkwekers zijn gebouwd,
zijn onlosmakelijk verbonden met de
cultuurhistorie en het landschap van
de bollenstreek. Ooit stonden er 1000
tot 1.500 bollenschuren in dit gebied,
door functieverlies zijn daarvan nog
maar zo'n vierhonderd overgebleven. De
Projectgroep Behoud en Herbestemming
Bollenerfgoed van het Cultuurhistorisch
Genootschap Duin-en Bollenstreek uit
Lisse spant zich al sinds 1997 in voor het
behoud, bescherming en herbestem
ming van bollenschuren. Alles over de
activiteiten van het project is te vinden
op www.bollenschuren.nl.
Jaap Schipper en Maura Huig, Van wind
naar stoom; een eeuw industrieeultuur in
de Zaanstreek. Wormer, Stichting Uitge
verij Zaans Erfgoed, i.s.m. Stichting Uit
geverij Noord-Holland, 2008. 312 biz., ill.,
lit.opg., krtn., register. Bijlagen: overzicht
Zaanse fabrieksgebouwen 1833-1940, Lijst
van molenmakers en aannemers-archi
tecten, lijst van fabrieken gerangschikt
naar industrie. ISBN 978 90 78381 34 1.
Prijs: 45,=.
Eeuwenlang domineerden windmolens de
Zaanse skyline. De vele houtzaagmolens,
pelmolens, cacaomolens en papiermo
lens vormden de basis van een van de
belangrijkste en oudste industriële centra
van Europa. Daarin kwam verandering met
de komst van de stoommachine. In 1833
werd de eerste stoommachine in een Zaans
bedrijf geplaatst. Aan het eind van de
negentiende eeuw gingen Zaanse fabrieken
massaal over op stoomkracht, en werden
de traditionele windmolens gesloopt en
vervangen door nieuwe fabrieksgebouwen.
Draaiende wieken aan de horizon maakten
plaats voor een woud van rokende schoor
stenen. Aan de beide oevers van de rivier
de Zaan regen de fabrieken zich aaneen,
dankbaar gebruik makend van de aan-en
afvoermogelijkheden die de rivier bood.
Van Wind naar Stoom is een indrukwek
kende studie over de Zaanse fabrieksar-
chitectuur in de periode 1833-1940. Met
behulp van bouwtekeningen, historische
foto's en ander archiefmateriaal is een
reconstructie gemaakt van de fabrieks-
architectuur gedurende de bloeiperiode
van de industriële revolutie in de Zaan
streek. Veel aandacht wordt besteed aan
de ontwikkeling van de fabrieksbouw,
vanaf de eerste kleinschalige fabriekjes
tot de latere moderne betonconstruc
ties, die vooral werden toegepast in de
meel- en cacao-industrie. Ook wordt
ruim aandacht besteed aan de bouwers
van de fabrieken: de voormalige molen
makers die zich ontwikkelden tot aan
nemers-architecten, de architecten en
ingenieurs. Lang niet allemaal kwamen
ze uit de Zaanstreek, regelmatig werden
architecten van elders aangetrokken.
Het boek wordt afgesloten met een
hoofdstuk over de voorbeelden van
herbestemming van buiten bedrijf
geraakte Zaanse fabrieksgebouwen,
waaronder bekende voorbeelden zoals
rijstpellerij Mercurius in Wormer, de
Boon-cacaofabriek in Wormerveer en de
zeepziederij de Adelaar in Wormerveer.
Het boek is luxe uitgegeven, en voorzien
van vele fraaie zwart-wit en kleurenop
namen, tekeningen en briefhoofden van
Zaanse bedrijven. De auteurs, architect
Jaap Schipper en architectuurhistoricus
Maura Huig, hebben met dit indrukwek
kende werk een jarenlang onderzoek
naar de geschiedenis van de Zaanse
fabrieksarchitectuur succesvol afgerond.
Met deze zeer verzorgde publicatie is
een standaardwerk verschenen over de
fabrieksarchitectuur in de Zaanstreek.
Een absolute must voor iedereen die
geïnteresseerd is in bedrijfsgeschiedenis
en industrieel erfgoed.
Marcel Overbeek
Industria is de nieuwsbrief van de Stichting
Federatie Industrieel Erfgoed Nederland
(FIEN). FIEN zet zich sinds 1984 in voor het
behoud van industrieel erfgoed in Neder
land. Bij FIEN zijn 65 lokale en regionale
stichtingen en verenigingen aangesloten.
Website
www.industrieel-erfgoed.nl
Redactieadres Industria
Redactie Industria
p/a Marcel Overbeek
Noteboomstraat 61
8021 WR Zwolle
Mailadres
industria@industrieel-erfgoed.nl
