Zeeland
Noord Brabant
Het huidige Sas-Glasr hier op een ansichtkaart uit ongeveer 1960.
Foto archief Marcel Overbeek
De voormalige Tilburgse Stoomketelfabriek Gebrs. Deprez.
Foto Marcel Overbeek
nog bestaande fabrieksgebouwen hebben
geen monumentenstatus. Wat de toekomstige
bestemming voor deze gebouwen zal zijn, is
nog onduidelijk.
Het machinepark van de fabriek is eind 2008
verkocht aan Rusland, en zal daar worden
gebruikt bij de bouw van een nieuwe suikerfa
briek.
Het fabrieksterrein is door de gemeente aange
wezen als een transformatiegebied voor bedrij
vigheid en landschap. Doordat een deel buiten
dijks ligt, is het moeilijk nieuwe gebouwen te
ontwerpen in dit deel van het plangebied.
Sas van Gent: Binnenkort zal opnieuw een
belangrijk onderdeel van de industriële geschie
denis van de kanaalzone in Zeeuws-Vlaanderen
verdwijnen. De fabrieksgebouwen van de
glasfabriek 'Sas-Glas' in Sas van Gent worden
gesloopt, zodat het vrijkomende 3 hectare
grote terrein kan worden benut voor nieuwe
bedrijfsdoeleinden. De gemeente Terneuzen
heeft de grond verkocht aan het bedrijf Zee
land Seaports.
Op een deel van de vrijkomende grond zal de
glasfabriek een nieuw kantoor en een nieuwe
productiehal bouwen. De herstructurerings
operatie kost miljoenen euro's. De glasfabriek
werd in 1899 gebouwd op een locatie aan
het Kanaal van Gent naar Terneuzen door een
Belgische onderneming, de S.A. des Glaeeries
Neerlandaises. De fabriek werd zo gebouwd, dat
de gehele productieafdeling zich op de eerste
verdieping bevond, zodat de grondstoffen en
eindproducten op de begane grondverdieping
konden worden gelost en geladen. De eerste
verdieping werd ondersteund door massieve
bakstenen tongewelven. In smeltovens werd
het glas geproduceerd bij een temperatuur van
1500 graden.
In 1904 veranderde de naam in NV Nieuwe
Nederlandse Maatschappij tot Vervaardigen van
Spiegelglas. In 1921 werd de fabriek uitgebreid
met een vleugel die in beton werd opgetrokken.
In 1962 wijzigde de naam wederom, nu in
Glasfabriek Sas van Gent, wat sinds enkele jaren
is ingekort tot 'Sas Glas'. Het bedrijf, dat nu
onderdeel is van de Franse Saint-Gobaingroep,
is gespecialiseerd in gevelglasplaten.
Met de sloop van de fabriekshal uit 1899 ver
dwijnt het oudste glasvlakfabrieksgebouw van
Nederland. Daarmee is na de eerdere sloop van
de glasfabrieken in Nieuw-Buinen (Drenthe) van
het industrieel erfgoed in de Nederlandse glas-
fabricage alleen nog de glasfabriek in Leerdam
overgebleven.
Tilburg: Het gebied ten noorden van het
NS-station in Tilburg, de spoorzone, zal de
komende jaren ingrijpend worden geherstruc
tureerd. In dit gebied bevinden zich gebouwen
die binnenkort hun functie gaan verliezen,
waaronder de NS-werkplaats. Een aantal
gebouwen wordt gesloopt. Het vrijkomende
terrein moet een nieuw stadshart vormen.
In het plan 'Ambities voor de spoorzone', dat
in november 2008 werd vastgesteld door de
gemeente, zal het gebied een invulling krijgen
met culturele, educatieve en woon-werkfunc-
ties. Mogelijk zal er ook een grote sporthal
annex eoneerthal komen.
Onduidelijk is nog welke spoorweggebouwen
behouden blijven. Tot de belangrijkste cultuur
historisch gebouwen behoren de voormalige
werkplaatshallen, die dateren uit 1900 en
de polygonale (kwarteirkelvormige) loeomo-
tiefloods met draaischijf uit 1939. Dit type
loeomotiefloods met draaischijf is samen met
de loeomotiefloods van Nieuweschans (Gro
ningen) de enige nog bestaande van ons land.
Vooruitlopend op de plannen voor dit gebied
zal binnenkort een industrieel monument in het
gebied worden gerestaureerd: de voormalige
Tilburgsche Stoomketelfabriek Gebrs. Deprez
aan de Lange Nieuwstraat. Deze fabriek werd in
1881 gevestigd in de nabijheid van het station.
De fabriek produceerde stoommachines voor
de Tilburgse textielfabrieken. Later werden
de fabrieksgebouwen overgenomen door de
Nederlandse Spoorwegen als werkplaats. De
stoomketelfabriek is een gaaf voorbeeld van
een klassiek fabrieksgebouw met sheddaken
en een kantoorgebouw aan de straatzijde. Het
complex werd in 2008 op de rijksmonumenten
lijst geplaatst.
Na de restauratie zal het fabrieksgebouw dienst
doen als informatiecentrum voor de bewo
ners van de spoorzone. Het restauratieplan is
gemaakt door architect Andre van Stigt uit
Amsterdam.
46 Industria auqustus 2009
