natuurontwikkeling. Schoorstenen en steen
ovens laat men in het beste geval onaange
roerd, waardoor ze op den duur tot ruïne zullen
vervallen.
Een andere directe bedreiging vormen de
plannen in het kader van Ruimte voor de Rivier,
een megaproject van Rijkswaterstaat dat tot
doel heeft meer ruimte te scheppen voor de
doorstroming van rivieren. De aanleg van
nevengeulen en het afgraven van hoogwa-
tervrije terreinen betekent dat diverse steen-
fabrieksloeaties compleet zullen verdwijnen.
Gelukkig heeft ook Rijkswaterstaat steeds
meer oog voor behoud van cultuurhistorisch
erfgoed en zijn al enkele steenfabrieksterreinen
veiliggesteld. De plannen worden voortdurend
bijgesteld en dus is het zaak om deze ontwik
kelingen op de voet te volgen.
Behoud
Projecten als Ruimte voor de Rivier en natuur
ontwikkeling zijn van bovenlokaal en zelfs van
nationaal belang en vragen veel aandacht.
Daarbij is helaas te constateren dat er in het
rivierengebied slechts een matige belangstel
ling bestaat voor de cultuurhistorische waarden
van de uiterwaarden en voor het industrieel
erfgoed in het bijzonder. Behoud van een
referentie aan het industriële verleden lijkt
vooralsnog te botsen met de idee van 'wilde
natuur' in de uiterwaarden.
Ruimte voor de rivier en natuurontwikkeling in
de uiterwaarden hoeven echter helemaal niet
automatisch gepaard te gaan met sloop van
schoorstenen. Na goed overleg tussen Rijkswa
terstaat en overige betrokkenen is de sloop van
enkele steenfabrieken, waaronder De Bosseher-
waarden bij Wijk bij Duurstede, afgewend.
Na actie van Heemschut zijn delen van de
schoorsteen en de ringoven van steenfabriek
De Overrijnse Waard te Driel voor sloop behoed.
De schoorsteen van de gesloopte fabriek
De Turkswaard in Afferden is recentelijk geres
taureerd in het kader van het plan 'Drutense
waarden' waarin natuurontwikkeling, het ere-
eren van ruimte voor de rivier en behoud van
cultuurhistorische waarden gecombineerd zijn.
Herbestemming
Behoud is alleen mogelijk, als de betrokken par
tijen alle zeilen bijzetten om de nog aanwezige
schoorstenen te beschermen. In Gelderland
zijn inmiddels verschillende schoorstenen van
steenfabrieken als monument beschermd, soms
als onderdeel van een groter complex.
De provincie zou het eerder genoemde rapport
van P. Nijhof als uitgangpunt moeten nemen
voor behoud en bescherming van de waarde
volle schoorstenen. Is behoud niet mogelijk,
dan is op zijn minst een gedegen documente
ring van de schoorsteen benodigd.
Wettelijke bescherming is niet voldoende om de
schoorstenen voor de toekomst te behouden.
Regelmatige inspectie en renovatie blijven
noodzakelijk en daarvoor is een economische
drager onontbeerlijk. Plaatsing van zendap-
Linksonder de kleivoorraad voor rood-
bakkende bakstenen. Midden boven de
stookzolder met gasleidingen om in de
stookgaten met gas de temperatuur
in de ovenkamers constant te houden
voor een goed bakproces. Midden
onder stookkamer met afkoelende rode
bakstenen. Rechts de stookzolder met
stookgaten. De foto's zijn gemaakt bij
steenfabriek Vogelensangh in Deest.
18 Heemschut augustus 2009
