Heemschut Actief
Gelderland
Sgraffito in schoolgebouw 't Brewinck. Dressuur
met twee olifanten en, rechts, verleidingsscène
met clown. Foto's Rob Lureman
KV-station wordt medisch centrum
Apeldoorn - Het voormalige 50 KV-station Zuid
(1932, transformatorgebouw) wordt medisch
centrum. 'Een nieuw sieraad voor de buurt.
Een mooi voorbeeld van herbestemming in
onze stad' vermeldt de intro van de uitgave
Cultuurhistorisch Apeldoorn 2. Aanleiding was
de open dag, georganiseerd door de eigenaar
die zijn fysiotherapiepraktijk heeft gevestigd in
het door architect Fels in de stijl van de Nieuwe
Zakelijkheid ontworpen PGEM-gebouw.
Voor Heemschut begon het traject eind 2005
met steun voor het bezwaar dat de Stichting
Industrieel Erfgoed Gelderland-Flevoland
(SIEGF) had aangetekend tegen de afwijzing
van de rijksmonumentenstatus voor zowel het
50 KV station als het aangrenzende 10 KV sta
tion. Dit ondanks unaniem positieve adviezen
van de gemeente Apeldoorn en de Raad voor
Cultuur. Niet alleen Heemschut betuigde
steun, ook Cuypers Genootschap en Stichting
Apeldoornse Monumenten schoten te hulp en
BOEI liet zich met adviezen niet onbetuigd. In
de daarop volgende procedures vond SIEGF ook
nog de bezwarencommissie van het ministerie
van OCW en de rechtbank Zwolle aan haar
kant. De staatssecretaris hield echter voet bij
stuk. Daarom werden beide stations, die een
belangrijke rol vervulden in de eleetriciteitsdis-
tributie, toch geen rijksmonument.
De staatssecretaris vond het 50 KV-station in
Hoog Soeren, eveneens van architect Fels, van
meer importantie. SIEGF, dat in 2002 in het
geweer kwam omdat NUON beide stations
wilde slopen, vroeg daarop (met steun van
Heemschut) gemeentelijke monumentenbe-
seherming aan. Die werd door de gemeente
Apeldoorn, die zwaar had ingezet op de rijks-
keur, van harte omarmd.
Rio Koning en Rob Luremon
Kraan en loods behouden
Doesburg - Heemschut en de Stichting Indu
strieel Erfgoed Gelderland - Flevoland (SIEGF)
steunen de gemeente Doesburg bij het veilig
stellen van relicten die herinneren aan het
industriële verleden van de Contre Esearpe aan
de IJsselhaven. Dit gebied is de laatste jaren
ingrijpend veranderd en er gaat nog meer op
de schop. In brieven aan B Et W en de gemeen
teraad is instemming betuigd met reddings
acties voor de kraan van de Betoneentrale (als
landmark), een deel van de kraanbaan en de
voormalige GTW-loods. De brieven werden
geschreven om ook de laatste twijfelaars in
de politiek over de streep te trekken. In de
raadsvergadering bleek de overgrote meerder
heid voor. Heemschut en SIEGF hopen op een
doordachte inpassing van deze (bijna) laatste
getuigenissen van het havenerfgoed.
Ook werd een zinvolle herbestemming bepleit
voor andere waardevolle objecten in de bio
toop van de kraan zoals de vultreehters. In de
veiligstelling en inpassing zouden daarom ook
het plaveisel van kinderkopjes en de keermuur
voor hoog water moeten worden betrokken.
Indachtig de MoMo-gedaehte (Modernisering
Monumentenzorg) blijft op die manier de
onderlinge samenhang behouden.
Sgraffito-kunst bedreigd
Doetinchem - Elf van de twaalf sgraffito-eir-
eusvoorstellingen wachten op de sloper bij de
herontwikkeling van het schoolgebouw
't Brewinck in Doetinchem tot regionaal
cultuurcentrum. Heemschut is hiertegen in
het geweer gekomen en heeft de gemeente
verzocht eerdere besluiten te heroverwegen
en een oplossing te creëren die recht doet aan
deze monumentale wandkunst uit de weder
opbouwperiode. De plaatselijke historische
vereniging Deutekom heeft haar bezorgdheid
uitgesproken en adhesie aan de reddingspoging
van Heemschut betuigd.
De voorstellingen bevinden zich in de aula van
een lagere technische school. De aula is een
toevoeging uit de jaren zestig. De wanden zijn
gedecoreerd met reliëfs die in de stuccement-
laag zijn uitgespaard. Deze techniek, sgraf
fito, is vooral tijdens de wederopbouwperiode
(1945-1965) veelvuldig toegepast. Bijzonder
in Doetinchem is de inpassing van de ventila-
tieroosters in de voorstellingen. Dat is creatief
gedaan, de roosters zijn als het ware onderdeel
van de taferelen. De stijl van de reliëfs neigt
naar het kubisme. De naam van de kunstenaar
is tot nu toe niet achterhaald. Zijn initialen zijn
JvG of JvC. Die zouden volgens het Instituut
Collectie Nederland (ICN) te Amsterdam kunnen
duiden op de in 1930 in Den Bosch geboren Jan
van Goethem, maar deze kunstenaar is het ICN
sinds 1994 uit het oog verloren.
't Brewinck is een in baksteen opgetrokken
gebouw met verticaal gelede raamomlijstingen
(rond stalen vensters) in imitatie-natuursteen.
Een van de vleugels heeft fraai vormge-
4 Heemschut juni 2009
I
