Vereniging
Kaderdag: beschermen via bestemmingsplan
Maastrichts planologisch erfgoedregime
Piet Arp - Maastricht heeft geen enkel monument op de
gemeentelijke lijst staan, terwijl het wat rijksmonumenten
betreft met meer dan 1650 de tweede gemeente is in Neder
land. Is hier sprake van nalatigheid? Feit is, dat de afdeling
cultureel erfgoed van de stad rond de eeuwwisseling tegen de
tweeduizend 'bijzondere objecten' inventariseerde. Een aan
wijzing bleef achterwege. Maastricht sloeg een nieuwe weg in:
beschermen via het bestemmingsplan.
De kaderleden van heemschut
De kaderleden van Heemschut, begin november
bijeen in Amersfoort. Foto: Karei Loeff
kregen op 8 november de details van dit
nieuwe monumentenbeleid toegelicht door drs.
Vera Hamers van de afdeling cultureel erfgoed.
Een aanwijzing via het bestemmingsplan
gebeurt wel vaker, maar in Maastricht maakt
het in kaart brengen van cultureel erfgoed
sinds kort een vast onderdeel uit van de gehele
bestemmingsplanprocedure. In 2012 moeten
alle bestemmingsplannen er op zijn aangepast.
Een eerste plan is gereed, enkele andere zijn
nu in behandeling. Het is een enorme klus, zei
Hamers, maar wel de moeite waard. Wettelijk
is zo'n integrale aanpak echter nog niet goed
geregeld. Reden voor een aantal kaderleden
om deze zaterdag toch vraagtekens te plaatsen
bij het uiteindelijke resultaat. 'Waarom niet
eerst deze aanpak zeker stellen voor je er echt
mee gaat werken? Nu heb je nog de kans dat
de methode uiteindelijk bij de rechter wordt
vernietigd'. Hamers moest toegeven dat het
risico zeker aanwezig is. 'We zoeken gelegen
heden om proefprocessen te voeren die de
grenzen duidelijk maken', maar de kans op een
afwijzing weerhoudt Maastricht er niet van
door te zetten. In plaats van een objectmatige
bescherming wordt het namelijk mogelijk hele
ensembles te beschermen, hergebruik mogelijk
te maken, de groene omgeving mee te nemen
en ook de interieurs kunnen via het bestem
mingsplan beschermd worden, voerde zij aan
Zo'n aanpak is ook praktisch, in verband met de
sociale identiteit van de Maastrichter, die trots
op zijn stad wil zijn. Aan de Maasoevers liggen
nog sporen van de Romeinse stad, de middel
eeuwse bisschopsstad, de rol als garnizoens- en
vestingstad liet erfgoed na, de industrialisatie
en de wederopbouw gingen niet aan Maastricht
voorbij. Al die ontwikkelingen kunnen in de
bestemmingsplannen worden meegewogen
in een groter verband. 'Ons uitgangspunt bij
het Maastrichts Planologisch Erfgoedregime
is behoud door behoedzame ontwikkeling'.
Door de eerder geïnventariseerde, niet officiële
gemeentelijke monumenten in de bestem
mingsplannen bescherming te bieden, hoopt de
gemeente te voorkomen dat de stad helemaal
dichtgetimmerd is en elke nieuwe ontwikke
ling wordt tegengehouden. Ontwikkelen blijft
nodig in een levende stad. 'We werken met een
dubbelbestemming; het erfgoeddeel ligt om de
gewone bestemming heen.'
Nieuwe ontwikkelingen worden niet hard
tegengegaan, wel kan via de bestemmings
plannen worden geregeld dat welstandvrije
zaken als het plaatsen van dakkapel, aanbouw
of zonnecollector toch vergunningpliehtig
wordt. En dat werkte in het eerste gebied
waar een bestemmingsplan nieuwe stijl werd
vastgesteld zonder problemen. Sterker nog: de
inwoners van deze wijk Malberg zijn zo trots
op hun erfgoed, dat juist zij bij de gemeente
aandrongen op manieren dit te behouden.
Aandachtpunten die nog uitontwikkeld moeten
worden zijn er volop. Als je altijd een bouw
vergunning moet vragen hikt de eigenaar aan
tegen extra legeskosten. Ook de geleidelijkheid
van het doorvoeren van de nieuwe procedure is
een probleem. Soms ben je gewoon te laat met
een bescherming en is een sloopvergunning
allang verstrekt voor een object dat eigenlijk
het behouden waard zou zijn.
De integrale bescherming die via het bestem
mingsplan in de Maastrichtse aanpak wordt
geboden trekt niet alleen bij Heemschut de
26 Heemschut december 2008
