ftg Linojg»Tjonger, Li me
H 5 Hee^nveen 3 Bleaferugjscbah*
01 5 Orde berbe p 4 Qude Verlaat
M -- nqkkinga 5 Jekhofs>chans
6 Makki ng as ter schans
TTo/brugschans
0 Schoter-schans
ZOWEL DE HOLLANDERS alsook de Friezen
maakten voor de verdediging van hun
gebied gebruik van de natuurlijke waterstaat
kundige situatie. De Friezen lokten de aanvaller,
die vanuit het oosten binnenviel, tussen twee
parallel lopende riviertjes: de Tjonger en de
Linde. Beide ontspringen in de zuidwesthoek
van Drenthe. Aan de noordkant stroomt de
Tjonger, ook wel de Kuunder genoemd. Deze
ontspringt bij Elsloo en mondde uiteindelijk uit
bij Kuinre in de voormalige Zuiderzee. Even
wijdig daaraan loopt in het zuiden de Linde of
Lende, ontstaan even boven Haule. Eendrachtig
en strategisch vinden ze elkaar bij Kuinre. Als
vijand kon je in deze tang geen kant meer uit.
Alsof de voorzienigheid zelf er een rol in heeft
gespeeld. De rest wordt mensenwerk en wel in
de vorm van verdedigingswerken, hier schansen
genaamd.
Virtueel erfgoed
In 1593 moest stadhouder Willem Lodewijk
opdracht geven om oude schansen te ver
beteren en nieuwe aan te leggen. Dat ging
eeuwen zo door. Eerlijk gezegd resteert van de
schansen nu nog maar weinig zichtbaar boven
de aarde. Des te meer is er echter nog over van
het landschap, dat overal unieke uitzichten of
schootsvelden biedt.
De herinnering is ondergronds minstens even
waardevol. Neem alleen maar het kanon van de
Bekhofschans bij Oldeberkoop, dat daar terug
gevonden is en nu op de brink bij de kerk op
een nieuw affuit staat. Het zoeken in de bodem
levert behalve veel gegevens over de juiste
omvang en ligging van de schans ook een schat
aan bodemvondsten op. Een team vrijwilligers
van Landschapsbeheer Friesland en het Fryske
Gea steken, aangevuurd door enthousiasteling
Kees Stuurman, al hun vrije tijd belangeloos en
met eindeloos geduld in dat bodemonderzoek.
Het heeft al kisten vol prachtig materiaal
opgeleverd.
Bekhofschans
Van de Bekhofschans bij de brug over de Linde
(waar het kanon gevonden werd) weet men
nu zoveel af dat met palissades, een poort en
afbakening van de stervorm van het bastion
de schans weer vorm is gegeven. Omdat een
van de sterpunten nu over de doorgaande
weg ligt is hier het asfalt verwijderd en die
punt in straatklinkers uitgelegd. Een informa
tiebord geeft uitleg. Toeristen en buurtbewo
ners genoten bij de opening van de schans
afgelopen voorjaar van het schijngevecht,
compleet met kanongebulder en kanonvuur
door de 'soldaten' van de vesting Bourtange
in Groningen. Op de grens van de gemeenten
Oost- en Weststellingwerf vochten tijdens de
opening gemeentelijke bestuurders ook nog een
fanatieke strijd met de wapenstok.
Een lesbrief voor de scholen in de omgeving en
een wetenschappelijk onderzoek in opdracht
van de provincie Friesland maakt, dat er voor
lopig nog geen eind is aan de zoektocht naar de
Friese Waterlinie en haar schansen. Landschaps
beheer Friesland en het Fryske Gea schrikken er
niet voor terug om de schansen die nog resten
(Slijkenburg, Schoterschans, Tolbrugschans,
Makkinga en de Blesbrugschans) ook onder de
loep te nemen. De Blesburgschans heeft het
't zwaarst te verduren gehad, eerst tegen de
Spanjaarden in de Tachtigjarige oorlog en later
(1672-73) door Bommen Berend, die de schans
met de grond gelijk maakte. Veel is er dan ook
niet van over.
Dit alles belet de enthousiastelingen niet ook
dit bastion te laten herleven, net als de Bek-
hofsehans. Om vervolgens niet meer te rusten
alvorens zij met de Friese Waterlinie de Hol
landers naar de kroon kunnen steken. 1
Jon Derk Gerritsen is oud-lid van de redactie
van Heemschut
oktober 2007 Heemschut 31
£{uii4S>~
£{uii4S>~
fcBmm -T^ ®P?
K rKuinre l Kwindef 3cho.rw5
W Wofvego Slijkenburg^schons
