■a
GEOGRAFISCH GEZIEN ligt Hasselt op een
uniek kruispunt. Via de Overijsselse Vecht
werden handelswaren als hout, Bentheimer
zandstenen, koren en bier vanuit het Duitse en
Twentse achterland naar Hasselt vervoerd. Daar
vond de overslag plaats op zeegaande schepen
die de kostbare ladingen over de Zuiderzee naar
Amsterdam en andere belangrijke handels
plaatsen brachten.
Het moet bijzonder levendig en bedrijvig
geweest zijn, daar aan de kade. Welvarend ook,
want ieder had een aandeel in de handel en de
aanverwante ambachten en neringen. Hasselt
werd een van de belangrijke Hanzesteden en
leek verzekerd van een rooskleurige toekomst.
Het oude raadhuis en enkele prachtige koop
manshuizen zijn de stille getuigen uit die mid
deleeuwse glorietijd. Door diverse oorlogen en
concurrentie met de stad Zwolle verloor Hasselt
na het jaar 1600 haar positie als handelsstad. In
de daaropvolgende eeuw verwerd zij langza
merhand tot een arme, verwaarloosde stad met
een enorm hoge werkloosheid.
Dedemsvaart
Totdat na de Franse Revolutie het plan opgevat
werd om een nieuwe oost-west waterwegver
binding te graven: de Dedemsvaart. In 1809
werd daartoe in Hasselt de eerste spade in de
grond gestoken en in 1811 was het eerste deel
bevaarbaar. In 1859 werd het kanaal voltooid
tot een totale lengte van 66 kilometer, com
pleet met elf sluizen.
De stad Hasselt kwam weer tot bloei en
opnieuw waren handel en scheepvaart daarin
de leidraad. Aan de Dedemsvaart verrezen
kalkovens en er ontstond een levendige scheep
vaart met vooral aanvoer van schelpen en
afvoer van turf. Dat bracht werk voor iedereen.
In allerlei beroepen vonden mensen hun
verdiensten op scheepswerven, touwslagerijen,
zeilmakerijen en taanderijen, of als sjouwer,
scheepsjager, los arbeider of winkelier.
Op de scheepswerven van Aller, Peeters en
Mittendorff werd zelfs een speciaal seheeps-
type ontwikkeld dat de naam Hasselter aak
kreeg. Eerst in hout, later in ijzer, waren dit
schepen met een zodanige maatvoering dat
zij pasten binnen de - voor die tijd - grote
sluisafmetingen. Zij hadden volle rondingen
voor maximaal laadvermogen en bovendien een
woning voor het complete sehippersgezin. Hon
derden van deze Hasselter aken bevoeren de
Overijsselse wateren en hun zeileigenschappen
en snelheid waren van dien aard dat zij ook de
Zuiderzee konden bevaren.
Helaas kwam ook aan deze bloeitijd een eind.
Schaalvergroting binnen de scheepvaart
en toename van vervoer over de weg, met
de daarmee gepaard gaande veranderende
infrastructuren, achterhaalden het prachtige
concept van de Dedemsvaart. Ondanks alle
pogingen tot behoud, werd de Dedemsvaart
in 1965 gesloten en voor een groot deel zelfs
gedempt.
Hoewel het wederom stil geworden is aan de
Hasselter grachten, is de complete infrastruc
tuur met bruggen en sluis nog aanwezig.
Momenteel werkt de gemeente er hard aan
om de bruggen en grachten weer bruikbaar te
maken. Hoe mooi zou het zijn om daarin ook
weer plaats te bieden aan enkele traditionele
schepen die het oude stadsbeeld doen herleven.
En gelukkig zijn er nog enkele tientallen Has
selter aken die, als varend monument, herin
neren aan de tijd van weleer.
C/e/ de Smet
Bronnen
Van 26-29 juli 2007 houdt de Landelijke
Vereniging tot Behoud van het Histo
rische Bedrijfsvaartuig (LVBHV) haar
jaarlijkse reünie in Hasselt. Er meren dan
180 traditionele schepen af aan de kades
en grachten. U bent van harte welkom!
De eigenaren zullen u vol trots over de
geschiedenis en het behoud van hun
schepen vertellen.
Voor wie meer wil weten: Kijk op de websites:
www.hassailt.eom en www.lvbhb.nl
juni 2007 Heemschut 9
De Dedemsvaart, zijn stad, streken en dorpen.
G. Varwijk. 1983
Stap voor stap langs de Dedemsvaart.
G. Varwijk. 1998
Verdwenen schepen. G.J. Schutten
lü U
ia*
