Heemschut
Actief
Zeeland
Heemschut redt calicotweverij Zierikzee
Zierikzee - Aan het Kerkhof 3a in Zierikzee
staat een karakteristieke calicotweverij uit
1840. Dit is de laatste van een groot aantal
weverijen in Zuidwest Nederland. De eigenaar,
woningbouwvereniging Zeeuwland, heeft een
sloopvergunning verkregen en wil op deze
plaats een woonservicecentrum bouwen. De
architect ontwierp een nieuwbouwplan, waarin
hij elementen van het oude pand heeft ver
werkt. De gevel zou te slecht zijn voor herstel.
Twee technisch adviseurs van Heemschut
hebben het gebouw geïnspecteerd. Zij kwamen
tot de conclusie, dat in ieder geval de voorgevel
van het gebouw nog in goede conditie verkeert
en restauratie zeer wel haalbaar is.
Overleg met directeur De Ceuster van Zeeuw-
land heeft opgeleverd dat er geen bezwaar
bestaat tegen hergebruik van de voorgevel.
De monumentencommissie van Zierikzee is
dezelfde mening toegedaan als Heemschut.
Calicot is een katoenweefsel uit
India (verbastering van de naam Calcutta).
Het is de opvolger van het bombazijn, een
weefsel dat bestaat uit linnen voor de sche
ring en katoen voor de inslag. Omstreeks 1810
worden door Blijdenstein Et Co in Aalten de
eerste experimenten uitgevoerd om bombazijn
te vervangen door zuivere, ongebleekte witte
katoenen stoffen, op basis van Engelse garens.
In 1824 stimuleert de NHM (Nederlandse Han
delsmaatschappij) de productie van calicot. In
de jaren daarna gaat deze enige omvang aan
nemen. Eerst gebeurt dit uitsluitend in Twente,
maar van daaruit wordt ook het zuidwesten
opgezocht en speciaal steden met havens zoals
Middelburg, Vlissingen, Goes en Zierikzee, van
waaruit calicot naar Indië, het belangrijkste
exportland, direct kan worden verscheept.
Mogelijk speelde ook de landbouwcrisis
omstreeks 1830 en daardoor de lage lonen een
rol. De Zeeuwse calicots zijn van uitstekende
kwaliteit door een strenge controle, het gebruik
voor de verlichting van niet walmende patent
lampolie en het gebruik van goede grond
stoffen.
Vooral de gebroeders G. en H. Salomonson uit
Nijverdal waren in het zuidwesten zeer actief.
Zij kochten dit pand in Zierikzee, waarin zij een
weverij met 120 weefgetouwen vestigden. De
eerste steen is gelegd door de heer Campbell,
agent in dienst van de NHM en medewerker
van Th. Ainsworth, grondlegger van de Twentse
textielindustrie, die ook de calicots ontwik
kelde. Dezelfde gebroeders Salomonson zouden
in 1852 als eersten in Twente de Koninklijke
Stoomweverij in Nijverdal oprichten. Deze
vormde een geduchte concurrent van de
handweverijen, die vervolgens de een na de
ander het bijltje erbij neer moesten leggen.
De weverij in Zierikzee heeft het nog tot 1869
volgehouden.
Van de tientallen calicotweverijen die in het
zuidwesten hebben gestaan zijn geen restanten
meer over. Volgens informatie van J. Esman,
specialist verbonden aan het textielmuseum
van Tilburg, staan er in geheel Nederland nog
twee calicotweverijen, in Geldrop en in Gemert.
Uit een inspectie van het gebouw door de
technisch adviseurs van Heemschut (Ir P. van
Traa en Ir E. de longh) bleek dat voor de weverij
een Lodewijk XV herenhuis uit de 18e eeuw
was omgebouwd. Bij de verbouwing in 1840
is de centrale deurpartij naar de achterkant
verplaatst en een nieuwe zware verdieping (om
de 38 weefgetouwen te dragen) geplaatst. Het
dak is volledig vernieuwd en verlaagd, terwijl
de raampartijen op de verdieping zijn ingekort.
De conditie van het gebouw bleek zodanig, dat
volledige restauratie goed mogelijk is.
Heemschut pleit ervoor, de voorgevel te
behouden en de originele sierlijke 18e-eeuwse
deurpartij aan de zijkant een plaats te geven.
Voor het overige kunnen transparante wanden
en een eventuele uitbouw worden aangebracht
om de toegankelijkheid van het verkooppunt
te verhogen. Op die manier kan een karakte
ristieke gevel met een zeer interessant verhaal
voor het nageslacht bewaard blijven.
Tijdens de rondgang werd een monumentale
Lodewijk XV deur met ombouw gevonden, die
vermoedelijk bij de verbouwing in 1840 naar
achteren is verplaatst.
Erfgoed vlasfabrieken op één locatie
Koewacht - Naar aanleiding van een mogelijk
door de gemeente Terneuzen te verlenen sloop
vergunning voor de voormalige vlasfabriek St.
Andries in Koewacht heeft Heemschut zich
4 Heemschut december 2006
