Karaktermoord op oude kern
1. Een ets van Rademakers
van het oude dorpshart van
Noordwijkerhout.
Ai nders dan het nabijgelegen Noordwijk
was Noordwijkerhout geen groot dorp. De
notabelen, patriciërs en edellieden die vanaf
de zeventiende eeuw verkozen in de omge
ving van beide dorpen een buitenplaats te
hebben, waren gericht op het veel chiquere
Noordwijk. Dat verschil kwam ook tot uit
drukking in de architectuur van de twee
plaatsen. Waar Noordwijk een bijna stads
voorkomen had, was Noordwijkerhout echt
een dorp. Een onbelangrijk dorp was het niet.
Het was zelfs zo dat Noordwijkerhout de
zetel was van de baljuw die recht sprak over
de inwoners van Noordwijkerhout en De Zilk,
Lisse en Hillegom. Dat gebeurde in het
rechtshuis aan de noordzijde van de kerk. De
oudste afbeeldingen van het dorp zijn te
vinden in het kaartboek van Leeuwenhorst
uit 1625. Op de kaarten in dit boek zien we in
de kern van Noordwijkerhout de huidige Witte
Kerk met daaromheen, in een onregelmatige
cirkelvorm, het kerkhof. Rondom deze kern
staan niet meer dan enkele losse gebouwen.
Noordwijkerhout was een open dorp, met lage
bebouwing, en dat zou nog eeuwen zo blijven,
tot op de dag van vandaag.
Nieuwbouw
Uiteraard is er in de loop der eeuwen wel het
een en ander veranderd aan de dorpskern. Zo
werd de oude bebouwing rondom de kern na
de jaren vijftig in snel tempo afgebroken om
plaats te maken voor nieuwbouw. De hof
rond de kerk werd verkleind: de muur die
eens buiten de ring van bomen stond die het
kerkhof omgeven, werd binnen de bomen-
cirkel geplaatst. Een reeks oude huisjes moest
wijken voor een supermarkt; het oude rechts
huis maakte plaats voor een bankfiliaal. Aan
de oostzijde rest nu nog één oude boerderij,
aan de zuidzijde is de bebouwing geheel
modern, aan de westzijde is in 2005 het
laatste 19de-eeuwse pand gesloopt. In dit
laatste geval dient te worden opgemerkt dat
het de bedoeling is de gevel van dit pand te
herbouwen. Dit zal dan wel met nieuwe
stenen moeten gebeuren, want van de
belofte van de gemeente dat de afbraak
zorgvuldig zou geschieden en dat iedere
steen genummerd zou worden, kwam natuur
lijk niets terecht.
Kortom, hoewel de oude dorpskern van
Noordwijkerhout behoorlijk is aangetast,
staat centraal in het dorp nog altijd de oude
dorpskerk, waarvan de oudste delen uit de
13de eeuw dateren, temidden van haar
groene hof, die ook al vanaf de beginfase
van het dorp aanwezig moet zijn geweest.
Ook in de huidige afgeslankte gedaante
vormt deze dorpskern een aantrekkelijk
geheel. Opvallend is vooral het argeloze van
de situatie; het ongeplande. Daaraan ont
leent de dorpskern van Noordwijkerhout zijn
charme en dat is wat bezoekers en toeristen
zo aantrekt aan deze plaats. Geen wonder
dus dat de hof rond de kerk op de door de
provincie Zuid-Holland uitgegeven culturele
en archeologische waardekaart als een
donkerrood gebied is aangemerkt; een gebied
van zeer hoge archeologische en cultuurhis
torische waarde.
Zonder verleden
We leven nu eenmaal niet in een museum,
zodoende achtte de Noordwijkerhoutse
gemeenteraad de tijd gekomen om het dorp
van zijn dorpse karakter te ontdoen. Naast
het al genoemde pand aan de westzijde van
de kerk worden de kleinschalige panden die
eens het dorp karakteriseerden een voor een
opgekocht om in plaats daarvan een hogere
en grootschaliger bebouwing te realiseren,
want 'er willen nu eenmaal meer mensen in
Noordwijkerhout wonen dan de Noordwijker-
houters alleen'. Of bestaande bebouwing nu
is opgenomen in het Monumenten-
inventarisatieproject of niet, alles gaat tegen
de vlakte. Zo verdween vorig jaar nog een
monumentale boerderij van 1901 langs de
Schippersvaartweg. Uitgerekend hier moest
een ontsluitingsweg komen van de zojuist
gerealiseerde nieuwbouwwijk. Voor de
geplande nieuwbouw die ten noorden van de
kerk komt worden nog twee kleine 19de-
eeuwse pandjes gesloopt. Door al deze
ingrepen wordt het dorp zeker moderner,
maar ïs het Noordwijkerhout nog wel? Een
dorp dat zijn oude panden verliest, of ze nu
monumentwaardig zijn of niet, verliest zijn
geschiedenis en verwordt daarmee tot een
nieuwbouwwijk zonder verleden.
De gemeentelijke plannen behelzen ook een
30 Heemschut juni 2006
l! vast iTVoorfrH-vfar/iottf 61/ i/i- JCerJ:
•roe
De plannen rond
Witte Kerk van
Noordwijkerhout
