december 2004
Heemschut
11
Is Heemschut daarbij een bondgenoot?
'Ik heb altijd veel moeite gehad met
Heemschut. De Heemschut-wereld is de
wereld van het kneuterdom. Er zitten elemen
ten in van het idealiseren van het verleden,
nationalisme, populisme. Terwijl ik zelf altijd
een liefhebber van moderne architectuur ben
geweest. Maar nu heb ik Heemschut als een
positieve kracht willen zien. Ik pleit voor archi
tectuur die rekening houdt met de omgeving en
Heemschut heeft zich altijd ingezet voor het
behoud van de historische omgeving. Dat is
goed. Alleen is Heemschut te veel een actie
groep. De bond zou meer moeten reflecteren
op de grondslagen van de eigen visie. Meer
onderzoek moeten doen naar de eigen wortels.'
U vindt datje in een aantal gevallen wel mag
reconstrueren. Wanneer?Watzijn de criteria!
'Na een noodgeval: na brand, instorting, na een
oorlog. Niet voor niets eindig ik mijn boek met
de discussies over de noodzaak van reconstruc
tie in Berlijn. Een reconstructie kan ook nodig
zijn bij een gebouw dat bijzondere waarde
heeft. Neem Zonnestraal. Zo veel eraan is
nieuw en toch zie je nu pas hoe mooi het is.
Maar goed, waar leg je de grens? Er zijn ook
duidelijke voorbeelden van hoe het niet moet.
Sommige Belgische steden zijn na de Eerste
Wereldoorlog gereconstrueerd vanuit een eng
regionalistisch beeld van hoe het had moeten
zijn. Ja, wie bepaalt wat wel en niet kan?
Uiteindelijk moet de overheid dat doen.'
Merkwaardig, die belangrijke rol die u de overheid
toebedeelt. In uw boek roept u vaak de gewone burger
aan als medestander. Zo geeft u de Groningers gelijk
die protesteerden tegen de bouw van het Groninger
Museum, in de Zwaaikom.
'Burgers hebben recht op nostalgie. Architectuur
moet rekening houden met de vertrouwde
omgeving van mensen en die niet te veel
verstoren, nee, daar juist aan gerelateerd zijn.
Die gedachte is in de architectuuropleidingen
lange tijd totaal niet aan bod gekomen. Ik citeer
voormalig rijksbouwmeester Wytze Patijn:
"Het was zo dat wij in onze opleiding zo duide
lijk geconfronteerd werden met al hetgeen de
vooruitgang gebracht had en nog zou moeten
brengen, dat we doodeenvoudig geen oog
hadden voor alles wat zich in onze steden in de
afgelopen eeuwen historisch had ontwikkeld
de basishouding was toch dat alles wat
historisch was, afgebroken zou moeten worden
en vervangen door moderne vormen.'"
Toch bent u ook ?iiet te spreken over de opkomst van
het moderne historisme, architectuur die vaak
aansluit bij regionale vormen van architectuur.
'Is dit nieuw historisme in de architectuur soms te
verklaren uit de ondergang van het modernisme
met zijn afkeer van het verleden?', schrijft u.
Mogelijkmaar waarom is het verzet tegen het
lelijke modemisme in veel gevallen zelf ook lelijk?
'Het is vaak zo tuttig, zie Brandenvoort, een
namaak-Brabants dorp. Zie Haveleije, nepkas-
telen. Waarom het tuttig is? Dat zie je. Ik kom
vaak in Umbrië. Veel Amerikanen laten daar
imitaties bouwen van traditionele huizen uit die
streek. Je haalt ze er zo tussenuit. De locale
karakteristieken zijn uitvergroot, waardoor ze
een karikatuur worden van de traditionele
architectuur.'
Het gaat u er meer om de achtergronden van discus
sies bloot te leggen dan om zelf met strikte regels te
komen. U verwijt ook u werkgever, de RDMZ, dat
die niet duidelijk genoeg maakt waarom die
bepaalde beslissingeti neemt.
'Tot jaren tachtig is de Rijksdienst altijd opge
komen voor het historisch stadsbeeld. En dan
krijg je dat geval in Delft waar aan het Rietveld
tussen twee historisch panden in een ultramo
derne glas-staalconstructie van architectenbu
reau Cepezed wordt neergezet. Daar had de
Rijksdienst geen bezwaar tegen, wel tegen de
reconstructie van een van die historische
panden. Dit viel niet meer uit te leggen, vond
ik. Ik ben gaan praten met degene die die
beslissing heeft genomen. Hij was totaal over
tuigd van zijn gelijk. Nou, van mij mag de
Rijksdienst dit soort discussies meer naar
buiten brengen. Dat doe je niet door samen op
de hei te gaan zitten, wel door boeken en arti
kelen te schrijven. Daar gaat het mij ook om. Ik
schrijf voor een groot publiek.'
Goed, om dan met een actuele discussie te eindigen.
Moeten de Elandsgracht of de Westerstraat in
Amsterdam, weer open?
'Ik ben een groot voorstander. Het is een
prachtig gezicht als die gracht weer open is, het
is een goede oplossing voor het parkeerpro
bleem doordat onder die gracht een parkeerga
rage komt - ik snap niet dat iemand ertegen kan
zijn.'
Romantisch modernisme, door Wi?n Denslagen,
SUN, ISBN90 5875 108 2, €29,50.
