11| g
oktober 2004
Heemschut
35
iimiHiiii
Veere, met links de Schotse Huizen. Foto's gemeente Veere.
kerstconcert worden gegeven. Het noordelijke
deel dat dienst deed als Schotse en Lutherse
kerk werd in 1832 afgebroken.
In 1472 zorgden de heren van Borssele,
markiezen van Veere, voor de verheffing tot
kapittelkerk. Zij gaven vermoedelijk Evert
Spoorwater uit Antwerpen de opdracht voor de
bouw van een kruisbasiliek, de Onze-Lieve-
Vrouwekerk. Vanaf 1479 komt de bouw onder
leiding van Anthonis Keldermans en later zijn
zoon Rombout.
De opzet was een fors driebeukig schip met
transept, dat omstreeks 1520 gereedkwam.
Voor de bouw van een koor was toen geen geld
meer en een deel van de oude hallekerk werd
daarvoor geschikt gemaakt. De Keldermansen
waren goed in het ontwerpen van grote torens,
maar het gebeurde slechts zelden dat die
werden voltooid. Dat was hier ook het geval;
even boven de nok van het schip is gestopt. De
afgeknotte toren werd nog wel voorzien van
een houten klokkenverdieping en carillon,
gegoten door Pieter Waghevens uit Mechelen.
Een zeer merkwaardige rol heeft de Onze-
Lieve-Vrouwekerk bij het verjagen van de
Spaanse troepen gespeeld. In 1572 trokken
enkele compagnieën soldaten en vissers onder
leiding van gouverneur Tferaarts en commissa
ris Kuik vanuit Vlissingen op naar Veere en
bezetten met hulp van de bevolking de stad.
Zij gebruikten de kerk als huisvesting, maar de
Spaansgezinde baljuw van Veere sloot de kerk
af, waardoor zij gevangen zaten. Nieuwe hulp
troepen onder hopman De Rijk ontzetten hen
en verjoegen de Spanjaarden. De woedende
burgers kregen velen van hen te pakken en er
wordt vermeld dat de bomen doorbogen onder
het gewicht van de opgeknoopte Spanjaarden.
Dit was een minder vredig Veere.
In 1686 brandden van de kerk schip en transept
van binnen volledig uit, waarbij de gewelven en
de dakruiter verloren gingen. Bij het herstel
verdwenen de topgevels van het transept en
kreeg de toren de huidige koepelvormige
bekroning voorzien van een lantaarn.
Omstreeks 1900 zijn de vier door de Fransen
aangelegde verdiepingsvloeren van het hospi
taal weer verwijderd. Het geheel is in de jaren
tachtig van de vorige eeuw gerestaureerd,
met behoud van de raamindeling uit 1813
Daardoor maakt het gebouw, dat nu als cultu
reel centrum dient, nog steeds een onttakelde
indruk. Er waren plannen om er appartemen
ten in te bouwen, maar die stuitten op grote
weerstand bij bevolking en gemeentebestuur.
Het in 1855 door Lindsen voor de rooms-
katholieke kerk in Sassenheim gebouwde orgel
werd met een tussenstop in Middelburg naar de
kerk in Veere overgebracht. Naast de kerk
bevindt zich een waterput met cisterne. Hierin
werd het water van het kerkdak opgevangen
voor het wassen van de wol door de Schotse
wolhandelaren. Deze put, overdekt met een
achtzijdig tentdak, is vermoedelijk door
Rombout Keldermans ontworpen en draagt het
Veerse wapen.
Het stadhuis
Hendrik II van Borssele droeg aan Evert
Spoorwater in 1474 ook de bouw van een stad
huis op. In de voorgevel, die rijk is uitgevoerd
met torentjes en kruiskozijnen met korfbogen,
staan de beelden van de heren en vrouwen van
Veere onder een baldakijn. De originelen van
Michel Ywijns zijn vervangen door een kopie
en staan in het museum de Schotse huizen. Het
hardstenen bordes is van 1749 en gebouwd
voor de inhuldiging van prins Willem III. Het
verving het oorspronkelijke bordes met vier
leeuwen die de wapens van Zeeland, Prins
Maurits en de stad droegen.
Ook de originele toren werd aan het eind van
de zestiende eeuw gedeeltelijk afgebroken en
vervangen door de huidige bovenbouw met
balustrade, uivormige spits en klokkenstoel met
een door Pieter van Gheyn II gegoten uurklok.
In de loop van de achttiende eeuw zijn daar nog
twee series klokken aan toegevoegd die het
carillon vormen dat nu nog dienst doet. Op de
spits draait als windwijzer een verguld schip.
Het interieur van het stadhuis, dat bestaat uit
hal, vierschaar en raadzaal en secretarie dateert
grotendeels uit omstreeks 1700. Alleen de
schouwen met betimmering in de vierschaar en
de schouw in de secretarie zijn nog gotisch.
Drs. W. Heijbroek is voorzitter van Heemschut
Zeeland.
