oktober 2004
Heemschut
23
De stadswal met de
droge gracht, pittoreske
bebouwing en de toren
van de Sint Petruskerk.
De foto geeft een goede
indruk van de schaal en
gevarieerdheid van het
stadsbeeld. Achter de
grote boom rechts op
de foto is één van
genoemde bouw
blokken haaks op de
stadswal voorzien.
Foto Ad Bokhorst.
om harmonie tot stand te brengen tussen ener
zijds de noodzakelijke nieuwbouw en recon
structie in de gordel rondom het oude centrum
en anderzijds de monumentale en historische
waarden in dat centrum, inclusief de schoots
velden. Die waarden sluiten modernisering en
nieuwbouw in het centrum en langs de uitvals
wegen overigens niet uit. Het gaat er vooral om
dat rekening wordt gehouden met de schaal,
maat, ritme, materiaalgebruik en kleur van de
bebouwing en met het historisch gegroeide
karakter van de schootsveldzone en de sfeer van
de oude stad.
In dat karakter passen ook de wat rafelige
achterkanten van de bebouwing langs de weste
lijke en oostelijke uitvalswegen. De geplande
grote bouwvolumes parallel aan en loodrecht
op die bebouwing en doorlopend tot aan de wal
verstoren dat karakter en tasten het speelse
silhouet van torens, huizen van verschillende
vorm en kleur, monumentale kloosters, droge
grachten en de verspreid voorkomende monu
mentale begroeiing in de schootsveldenzone
definitief aan. Heemschut is van mening dat
ook de geplande bouw van grote bouwvolumes
in de noordelijke schootsveldenzone het karak
ter van die zone te sterk zal aantasten en dat
heroverweging op zijn plaats is.
Heemschut onderkent zeker dat er dilemma's
zijn. Bouwen binnen de schootsvelden is
immers aantrekkelijk en kan een bijdrage
leveren aan het rendabel maken van het hele
plan. Tegelijkertijd kan een ongelukkige
ingreep nooit meer ongedaan worden gemaakt.
De keuze voor behoud van dit cultureel erfgoed
kan maar één keer worden gemaakt.
Heemschut pleit er daarom voor geen nieuwe
woningblokken binnen de schootsvelden te
bouwen, hoogstens bestaande woningblokken
te vervangen door nieuwbouw die met de oude
stad harmonieert en daar waar de schootsvel
den aan de stadszijde van de singels vrij van
bebouwing zijn deze ook vrij te houden.
Daarbij zou kunnen worden onderzocht of een
wandel- en/of fietspad kan worden aangelegd
achter de bebouwing die aan de schootsvelden
grenst. Daarmee wordt de buitenrand van de
schootsvelden geaccentueerd en wordt een
aantrekkelijke beleving van de schootsvelden
en van de historische stad mogelijk gemaakt.
Een duidelijke keuze is dringend nodig, want
de situatie is hoe dan ook kwetsbaar. Diverse
monumentale kloostergebouwen, die gedeelte
lijkrijksmonument zijn, staan leeg en hebben
nog geen nieuwe bestemming. Nu reeds is
verloedering zichtbaar. Dat geldt uiteraard ook
voor de vroegere kloostertuinen, waarbij moet
worden opgemerkt dat de gemeente op een
deel van het terrein een fraaie en goed
verzorgde siertuin heeft aangelegd. Een ander
deel echter verwildert. Op termijn kan dat
gevolgen hebben voor de volkstuinen, die
inmiddels zo'n tweehonderd jaar bestaan en
zélf deel uitmaken van het cultureel erfgoed.
Een ideeënprijsvraag voor een nieuwe bestem
ming van de leegstaande gebouwen zou de
betrokkenheid van de bevolking kunnen
vergroten en tegelijk kunnen bijdragen aan een
spoedige en beklijvende oplossing.
Kort en goed, iedere stap in de verkeerde rich
ting versnelt, zo moet worden gevreesd, de
aftakeling van een op zich uniek geheel, de
schootsvelden van Sittard. Heemschut pleit
voor de omgekeerde redenering: iedere stap in
de goede richting kan een stimulans zijn om
andere kwetsbare situaties aan te pakken.
Sittard zou er ook toeristisch goede sier mee
kunnen maken.
Hoe verloopt het verdere proces?
Dit artikel is niet meer dan een momentop
name. Het gaat immers om een langdurig
proces van 20 tot 25 jaar met diverse fases.
Bovendien is het plan nog steeds in beweging
en zullen er nog prikkelende uitdagingen
ontstaan. De discussie over de schootsvelden is
wel actueel. Heemschut is, samen met de
cultuurhistorische verenigingen in de stad,
goed en actief betrokken bij het proces en er is
een goede dialoog met de gemeente gegroeid
met de mogelijkheid om visies kenbaar te
maken. Het behoud van het eerder genoemde
kleine klooster waarin Franse nonnen met de
ziekenzorg zijn begonnen, stemt hoopvol. Dat
geldt ook voor de toezegging van de gemeente
dat rekening gehouden zal worden met zichtlij
nen op de oude stad met zijn aantrekkelijke
silhouet. Heemschut pleit er voor dat de signa
tuur van de eenentwintigste eeuw en de monu
mentale waarden uit het verleden tot een boei
ende synthese worden gebracht.
Ad Bokhorst is PR-adviseur van de provinciale
commissie Limburg.
Bron historische gegevens en afbeeldingen: artikel in
tijdschrift Sittards verleden van juni 2003:De schoots
velden van Sittard' van P.B.N. van Luyn.
