Reactie Steunpunt
Cultureel Erfgoed
in Noord-Holland
Artikel Cono-toren in Beemster
Excursie Amsterdam
februari 2004
Service
35
Westergasfabriek en Centrale
Markthal, zaterdag 28 februari
De commissie Amsterdam bezoekt
twee gebieden die de laatste tijd de
aandacht hebben getrokken. Op
28 februari om 10.00 uur komen
wij bijeen bij de ingang van de
vroegere Westergasfabriek tegen
over Haarlemmerweg 4. Dan
bezoeken wij de gebouwen van het
uitgebreide gebied, waarbij wij een
toelichting krijgen over het vroe
gere en het tegenwoordige
gebruik. Na afloop wordt u koffie
of thee geserveerd.
Vervolgens wandelen wij naar de
noordelijke ingang van het centrale
marktterrein en brengen wij een
bezoek aan het Grote Centrale
Marktgebouw, het omvangrijkste
civiele bouwwerk in Amsterdam.
Dit gebouw wordt nog altijd met
sloop bedreigd. De bezoekers
krijgen ook hier een toelichting.
Toegang
Leden Heemschut 5 p.p.;
niet-leden 7,50 p.p.
Aanmelding
Gelieve het bedrag over te maken
op gironummer 16.22.26 van
Heemschut, commissie
Amsterdam, o.v.y. excursie op
28 februari
Sluitingsdatum
20 februari
Inlichtingen
E. Dienaar, commissie
Amsterdam, tel. 075-6318506
In de decembereditie van Heem
schut stond een kritisch artikel
('Een wankel steunpunt') van Jan
Derk Gerritsen over de bouw van
een 3 5 meter hoge toren voor een
melkfabriek in het Werelderfgoed
de Beemster. Nu een reactie van
de directeur van dit Steunpunt:
Het artikel over de weipoederto-
ren bij de Conofabriek in de
Beemster vraagt om een reactie.
De heer Gerritsen heeft zonder
kennis van zaken rond de uitbrei
ding van de fabriek met een 29
meter hoge toren, een artikel
geschreven dat juist door zijn
beperkte belichting van de proble
matiek zeer ongenuanceerd,
zoniet tendentieus van toon was.
Omdat de Beemster de status van
werelderfgoedmonument heeft,
was de provincie vanaf het begin
bij de plannen voor een weipoe-
dertoren betrokken. Een exercitie
met de directie om te komen tot
een veel lagere toren mislukte,
omdat zoiets binnen het produc
tieproces van weipoeder is uitge
sloten. De wei tot poeder doen
verdampen, vraagt om een verti
caal traject van 29 meter. Lager
kan niet. Het adagium van
Belvedere - 'behoud door ontwik
keling' - volgend, vroeg de
provincie vervolgens om een toren
met de uitstraling van een 'land
mark'. Aan de waarde van het
werelderfgoed mocht op zijn
minst geen afbreuk worden
gedaan maar het liefst zag men die
waarde worden versterkt. De
provincie heeft aan het Steunpunt
- als traït d'union tussen provincie
en gemeenten - gevraagd om
binnen het reeds lopende proces
de opdrachtgever te overtuigen
een toren de bouwen met de
uitstraling van een 'landmark'.
Omdat de directie van de Cono al
een compleet bouwplan bij de
gemeente had ingediend, was zij
niet op voorhand genegen het hele
proces opnieuw te volgen. Maar
omdat zij ook haar verantwoorde
lijkheid voor het werelderfgoed
onderkende, was zij toch bereid
mee te werken aan een architec
tenprijsvraag. In overleg met de
stichting Welstandszorg Noord-
Holland zijn de juryleden en archi
tecten zorgvuldig geselecteerd.
De jury liet haar keus vallen op
een ontwerp maar vermeldde
daarbij gelijk dat zij het ontwerp
nog niet van 'landmark'-niveau
vond. Daarop is de jury bij de
nadere uitwerking van het
ontwerp in nauw contact met de
architect gebleven. Intussen had
het Steunpunt met de directie van
de Cono de exercitie betreffende
de hoogte van de toren nogmaals
gedaan.
Ook de gemeente was inmiddels
enthousiast geraakt over het
proces, ondanks dat de milieupro
cedure opnieuw moest worden
gedaan. Uitgangspunt van de
gemeente was het zorgvuldig
omgaan met het cultuurhistorisch
erfgoed, maar minstens zo belang
rijk: het behoud van de werkgele
genheid in de Beemster.
Verplaatsen van de fabriek naar
een minder opvallende plek buiten
de droogmakerij was voor haar
niet bespreekbaar.
Uiteindelijk hebben alle bemoei
enissen geleid tot een resultaat dat
zeer zeker aanvaardbaar is. De
Comofabriek is een conglomeraat
van minder fraaie gebouwtjes die
in een periode van honderd jaar
langzamerhand verrezen in het
Beemster landschap. Hierbij zal
straks een volume verschijnen dat
juist vanwege zijn architectonische
vormgeving het totale bouwvo
lume van de fabriek een enorme
kwaliteitsimpuls zal geven.
De status van werelderfgoedmo
nument kan niet betekenen dat
alle ontwikkelingen in de
Beemster worden stopgezet. Het
kan er andersom wel toe leiden dat
men iedere ontwikkeling gaat
beschouwen als een uitdaging om
tot een zo goed mogelijk resultaat
te komen. Daar werkt het
Steunpunt Cultureel Erfgoed
Noord-Holland graag aan mee.
Jaap van der Veen
Naschrift
Ook Heemschut is niet blind voor
de economische haalbaarheid bij
het beschermen van ons erfgoed.
Onze voornaamste doelstelling is
zelfs eerder ontwikkeling bij
behoud dan behoud door ontwik
keling. Herbestemming staat hoog
in ons vaandel. Maar de onafhan
kelijkheid die wij van het steun
punt verwachten, kwam naar onze
mening onder druk te staan door
de subjectieve beoordeling van het
ontwerp als 'fraai'. Het gevaar is
dan groot dat de beleidsmakers het
Steunpunt voor hun karretje
spannen. Gemeente en provincie
gebruiken - zo is onze ervaring -
die visie van een dergelijke organi
satie als argument bij bezwaarpro
cedures.
Dat het Steunpunt alle moeite
heeft gedaan in deze kwestie een
compromis te bereiken is sierend.
Bij die constatering had het
moeten blijven in het jaarverslag.
Waardeoordelen komen te dicht
bij de leiband.
Jan Derk Gerritsen
