februari 2004
Heemschut
25
kinderloos, zette zijn neef Bernhard Sinkel
het bedrijf voort in een vennootschap met
J.L. Veerkamp en A.B. Povel. Twee firmanten
stierven al snel en Povel zette het kapitaal
krachtige bedrijf voort, later met drie van zijn
zonen. Het filiaal in Utrecht werd in 1898
verkocht aan de bankiersfirma Vlaer en Kol, die
het met respect verbouwde - uit die tijd dateert
het tochtportaal -en er een bank vestigde.
Vlaer en Kol ging in 1977 op in de AmRo bank.
Met de liquidatie van de firma Sinkel in 1912
en de verkoop van de gebouwen kwam er een
eind aan de allereerste keten grootwinkelbe
drijven in Nederland.
Projectontwikkelen kan lastig zijn
Na de fusie tussen ABN en AmRo wilde de
nieuwe bank van het gebouw af. Plannen
werden gesmeed voor een cultuurpaleis in
combinatie met een horecafunctie. Aan tafel
zaten de eigenaar, projectontwikkelaar Eijrond
van Ottone, de festivalorganisaties en later ook
de gemeente. Dat was midden jaren negentig.
Daarna begonnen de problemen. Het complex
werd aan de hoogste bieder verkocht, door de
gemeente teruggekocht en vervolgens aan
Ottone verkocht. Bij die transacties waren
natuurlijk verschillende bedragen gemoeid en
zijn afspraken over culturele doelstelling
gemaakt. Horecaondernemers betichtten de
gemeente daarop van vriendjespolitiek en
concurrentievervalsing. De beschuldigingen
vlogen heen en weer en de gang van zaken
leidde tot de oprichting van Leefbaar Utrecht
door Henk Westbroek, eerst vriend, maar al
gauw 'vijand' van Eijrond, zoals te lezen valt in
de openbare polemiek in het Utrechts
Nieuwsblad. In de tussentijd kreeg de grote zaal
een horecafunctie en werden de verdiepingen
af en toe door de festivals gebruikt. Wethouder
Verhulst is in 2001 een onderzoek begonnen
naar mogelijke contractbreuk. De uitspraak van
de rechter in juni 2003 heeft aangetoond dat
Eijrond zich niet houdt aan de erfpachtover
eenkomst uit 1995, waarin staat dat in het
complex horeca ondersteunend moet zijn aan
een sociaal-culturele invulling. De wethouder
heeft in oktober een voorstel gedaan voor die
culturele invulling.
Een bijkomstigheid is dat Eijrond inmiddels
van de Winkel van Sinkel af wil. Onder de
huidige omstandigheden is het complex onver
koopbaar, zegt hij. (Tot zover de ontwikkelin
gen bij het per perse gaan van dit nummer.)
Restauratie dak en voorgevel
Intussen is de Winkel van Sinkel een geliefd en
drukbezocht grand café. Een cultuurpaleis lijkt
te hoog gegrepen en de plannenmakerij kabbelt
jaren voort. Desondanks kwam de restauratie
van de voorgevel en het herstel van het dak tot
stand. Net zoals Sinkel indertijd door het stads
bestuur tot bebouwing van zijn braakliggende
terrein werd gemaand, werd Ottone gemaand
met de restauratie te beginnen, maar de finan
ciële onderbouwing klopte niet. De steiger met
opvallende reclame, waarachter niet gewerkt
werd, wekte irritatie bij gemeente en burgers.
Maar achter het verguisde reclamedoek vond
ondertussen uiterst zorgvuldig bouwhistorisch
onderzoek plaats door Veerle Meul uit
Utrecht. Zij schreef een lijvig rapport over het
natuursteen, metsel- en pleisterwerk en de
kleurstellingen door de jaren heen.
Vanaf begin 2003 werd er echter wel hard
achter het steigerdoek gewerkt en met resul
taat, zoals bij het 'vallen' van het doek afgelo
pen zomer te zien was. De gevel had een meta
morfose ondergaan; het saaie verveloze wit had
plaatsgemaakt voor een zachtgele zandsteen-
imitatie. Velen schrokken van de knalturkooi
zen kleur van de kariatiden, maar dat bleek
slechts een grondlaag te zijn voor de bronsimi
tatie die inmiddels door de Haagse kunstenares
Liesbeth Stiniessen is aangebracht.
Cees Doornenbal raakt niet uitgepraat over die
gevel. Zelf stond hij vele malen op de steigers
op zoek naar de geschiedenis die in lagen
aanwezig is. Zelfs op zondag om de beelden op
de verdieping eigenhandig in een bronsimitatie
te zetten: 'om Monumentenzorg te laten zien
hoe het zou worden, want de dienst wilde een
bruinere bronsimitatie'.
Op straat licht Doornenbal het een en ander
toe. De keuze van ossenkoprood voor de kozij
nen, want de allereerste tint was niet te achter
halen. Het niet opnieuw schilderen van de twee
hoekrisalieten (vooruitspringende delen in de
gevel) 'dat is zonde van het mooie zandsteen,
het kan altijd nog geschilderd worden!' En het
bijzondere pleisterwerk dat gedeeltelijk nog op
riet en wilgentenen is bevestigd. Dan gaan we
naar binnen, overal mensen en computers, het
filmfestival is in volle gang; het gebouw is tijde
lijk een cultuurpaleis bij uitstek. Even later glipt
Willeke van Ammelrooy voorlangs.
Maar wat is het achter die gevel een vervallen
bende, door de gaten in de systeemplafonds
zien we hier en daar nog de oorspronkelijke
versierde plafonds, verder zijn er niet veel
originele details te bespeuren. Daarna bekijken
we het herstelde dak en de lantaarn van de
grote zaal, het nieuwe lood glimt je toe.
Mark Stafleu, hoofd monumenten binnen de
Dienst Stadsontwikkeling, vertelt dat vooral de
toestand van het dak bureau monumenten
grote zorgen baarde. Dat is nu wind en water
dicht. Monumentenzorg is op een enkel detail
na zeer positief over het resultaat van deze
restauratiefase.
Loodzware Britse Hoeren'; op een van zijn
vele inkoopreizen zag Sinkel in Engeland
kariatiden. Voor zijn Utrechtse filiaal liet hij
ook van die vrouwenfiguren overkomen. Die
zogenoemde Britse hoeren' waren zo zwaar
dat bij de ontscheping de eeuwenoude stads-
kraan brak en beeld en kraan te water raakten.
Foto Ernest Annyas.
binnenplaats opgeknapt en gebruikt gaan
worden. Doornenbal wil wel door, heeft ideeën
genoeg. De partijen zitten tenminste weer om
de tafel, maar de kaarten zijn nog niet geschud
en het politieke spel nog niet uitgespeeld. In
ieder geval heeft wethouder Verhulst vanuit
zijn werkkamer in het stadhuis weer een prach
tig uitzicht. Zal hij daar straks het dossier
Winkel van Sinkel definitief kunnen sluiten?
Mooi uitzicht
Het is te hopen dat eigenaar Eijrond of welke
nieuwe eigenaar dan ook, de gemeente en de
culturele instellingen snel tot een oplossing
komen, opdat de rest van het gebouw en de
Drs. A.M. ten Cate is lid van Heemschut Noord-
Holland.
