Mooi, leuk en leerzaam
Landelijke Heemschutdag Groningen, Friesland en Drenthe
Prachtige boerderijen, aantrekkelijke landschappen, deskundige
én leuke gidsen. De door de drie noordelijke provinciale
commissies georganiseerde Landelijke Heemschutdag van
zaterdag 30 augustus 2003 mag een groot succes heten.
Na de gemeenschappelijke start in Norg lieten de excursies
door de drie provincies elk een ander aspect van de boerderij
geschiedenis zien - de dag stond immers in het teken van het
Jaar van de Boerderij. Drie persoonlijke verslagen.
38
Heemschut
oktober 2003
Groningen: naar het zuidelijk Westerkwartier
De groep 'Boeren en heren' bezocht de kerk
van Midwolde, als illustratie bij het verhaal
over macht, aanzien en rijkdom van de heren
van de Nienoord in de zeventiende en acht
tiende eeuw. Een contrast daarmee vormde het
sobere boerenkerkje van Niebert, met mooi
houtsnijwerk en oude grafstenen van de
Iwema's. We wandelden langs de boerderij het
Iwemasteenhuis en bewonderden in de tuin de
enorme beuk, die was ingesmeerd met een
soort zonnebrandcrème, aangebracht nadat
belendende bomen gekapt waren.
Tijdens de bezoeken aan de boerderijen bij
Marum en Zuidhorn spraken we met de bewo
ners. Van de familie Van der Vlugt bij Marum
kregen we een indruk van het wonen en werken
in een monumentale boerderij. Van de familie
Pastoor in Zuidhorn hoorden we iets over hun
ervaringen bij de verbouwing en restauratie van
hun woonboerderij, ook een monument.
Zowel in Marum als in Zuidhorn kwamen zo
veel vragen, dat de beschikbare tijd werd
overschreden. Zo ontstond er in Marum een
kritische discussie over de voor- en nadelen
van het houden van koeien in een ligstal. Het
was jammer dat we de laatste bezoeken
moesten afbreken omdat we terug moesten
naar Norg.
Tineke Vooijs, PR-medewerkster Heemschut
Groningen
Friesland: Langs zand en veen
Met vijftig Frieslandgangers verlaten we na de
koffie Norg. De route gaat door het noorden
van het Drents Plateau en zijn westelijke uitlo
per: de Friese Zuidoosthoek. Meindert
Schroor, sociaal geograaf en historicus, gaat in
een boeiend betoog uitgebreid in op de histo-
risch-strategische ontwikkeling van het gebied.
De eerste stop is bij de Zwartendijksterschans.
Met schansen trachtte de Friese Stadhouder
Willem Lodewijk de verbindingswegen naar
Groningen (Spaans gebleven) af te sluiten. De
gerestaureerde Zwartendijksterschans is een
gebastionneerde regelmatige vierhoek, voor
zien van een natte gracht met palissaden.
Na de lunch bij het Drieprovinciënpunt gaat de
tocht via Bakkeveen naar het prachtig gelegen
dertiende-eeuwse kerkje van Duurswoude.
Als laatste onderdeel van de dag bezoeken we
het Fochteloërveen, op de grens van Friesland
en Drenthe: zo verlaten zag een groot deel van
het Nederlandse landschap er ooit uit. Dit
uitgestrekt gebied is een van de grootste nog
levende hoogveenmoerassen in Nederland en
een van de grootste van Europa. Veenhuizen is
ernaast gelegen en na een korte achtergrondge
schiedenis van dit ooit 'beruchte' dorp eindigt
deze interessante excursie in Norg. Een voor
mij onbekend stukje Friesland heeft duidelijk
contouren gekregen.
Gea Schilte, coördinator Publieksactiviteiten
W.
Drenthe: Monumentale woonboerderijen en
ontginningsboerderijen
'Weinig sier, veel nut', zo typeert gids Michiel
Gerding de boerderijen waar we langskomen.
Pardon? Door het busraampje zien we werke
lijk schitterende exemplaren liggen. Maar
Gerding, provinciaal historicus, legt uit dat de
bedrijfsvoering tot het uiterste geperfectio
neerd was omdat de schrale Drentse grond
geen luxe toestond. Even later heeft hij het over
een 'penitentiair landschap, uniek in de hele
wereld'. We rijden door Veenhuizen. Dit
strakke geometrische gebied is volledig inge
richt voor de opvang van landlopers, kansar
men en andere 'asocialen'. Arbeid, onder
andere op boerderijen, moest hen resocialise
ren. Stichtende opschriften op gebouwen als
'Bid en werk' en 'Arbeid Adelt' herinneren nog
aan die opzet.
Dat het leven van de boer nog steeds geen luxe
is, blijkt als we enkele boerderijen bezoeken.
Neem zorgboerderij de Mare. Die probeert het
hoofd boven water te houden door mensen met
een verstandelijke beperking, psychiatrische
patiënten en mensen met bum-out tegen
betaling werktherapie te laten verrichten. Of
het indrukwekkende Huis ter Hansauwe, nu
woonhuis en pension. De bezitters van deze
boerderijen koesteren hun waardevolle bezit
gelukkig. Maar hoeveel rampzalig verbouwde
boerderijen komen we onderweg niet tegen?
Gerding spreekt geringschattend van
'Plattelandsidylletjes'. Werk genoeg dus voor
Heemschut. Iets waar we ook nog aan worden
herinnerd door de hevig in het landschap deto
nerende gasopslag te Langelo, waartegen
Heemschut - helaas tevergeefs - nog zo gestre
den heeft.
Maarten Meester, eindredacteur Heemschut
