Kasteel Nederhemert herrijst
Hans Bollebakker
Niet eens zo lang geleden was het zwaarbeschadigde kasteel
Nederhemert opgegeven. Dankzij Heemschut wordt de burcht
hersteld. Een tussenrapportage, nu de tweede fase van de
restauratie begonnen is.
oktober 2003
Heemschut
11
Keukentoren, eerste verdieping: herbouwd tussen 1475-1500, tijdens het
bewind van Joost van Hemert.
Alle foto's Marco de Nood, opnamen juli 2003.
Ronde toren bouwperiode 1375-1400: interieur begane grond. In 1379
beleend aan heer Jan van Hemert. Ceen aanwijzing gevonden dat deze
dezelfde is als Johan de Cock van Hemert (mogelijk zoon van Arnold).
In 1998 was auteur dezes op zoek naar kasteel
Nederhemert en trof dit overwoekerd en in
deplorabele toestand aan. Het daaropvolgende
artikel 'De noodklok over Kasteel
Nederhemert' werd gepresenteerd aan de
directeur van de Rijksdienst voor de
Monumentenzorg, prof. drs. A.L.L.M.
Asselbergs. Deze reageerde hierop direct en
adequaat. Hij zegde fondsen toe voor onmid
dellijk conserveringswerk. Vervolgens werd
Nederhemert als prioriteit opgenomen in de
Kanjerregeling van de Rijksdienst, een speci
fieke subsidieregeling voor grote objecten. De
Stichting Vrienden der Geldersche Kasteelen
(VGK) pakte het goed op en in 2001 ving de
cascorestauratie aan. September jl. is de tweede
fase - restauratie van het interieur - gestart.
Heemschut bewerkstelligde met zijn artikel dat
dit opgegeven en zwaarbeschadigde huis, nog
slechts als ruïne voorkomend op de landkaart,
niet alleen weer op de agenda kwam, maar
bovendien nu wordt gerestaureerd!
Pestilentie
Nederhemert, rond 1300 gebouwd en door Jan
van Hemert1 in 1310 opgedragen aan de latere
graaf Reinoud II van Gelre, was wachter voor
Heusden en pestilentie voor Den Bosch,
waarmee geregeld slag werd geleverd, strate
gisch gelegen als het is op de grens van Gelre
en Brabant2. De strategische positie bleek ook
later van eminent belang in de Tachtigjarige
Oorlog en opnieuw in de Tweede Wereld
oorlog. Toen nestelde een Duitse eenheid zich
op het eiland Nederhemert om de vorming van
een bruggenhoofd door de tot de zuidelijke
Maasoever opgetrokken geallieerden te verij
delen. De burcht komt dan in de vuurlinie te
liggen en op 12 januari 1945, met het einde van
de oorlog in zicht, brandt hij geheel uit. Vanaf
dat ogenblik neemt het verval in steeds hoger
tempo toe, ondanks de beschermende, tijdelijke
voorzieningen die de VGK treft3.
Ondertussen zit de toenmalige directeur van
die stichting, jhr. dr. C.C.G. Quarles van
Ufford niet stil. De burcht is door velen al
opgegeven, maar niet door hem. Hij organi
seert op 29 februari 1991 een deskundigenbe-
raad4. Dat concludeert dat het in schoonheid
laten vergaan geen optie is5 omdat de aange
troffen bouwkundige situatie van rond 1780
goed hersteld kan worden. Deze conclusie is
cruciaal geweest voor de toekomst, want dit
betekent dat de aanwezige delen worden
geconserveerd met het oog op later herstel.
Toch raakt Nederhemert van de agenda en in
de vergetelheid, tot Heemschut het daaraan
onttrekt in oktober 1998. Met als gevolg dat de
restauratie op 8 oktober 2001 aanvangt.
Herstelwerken
Hoe is nu na twee jaar restaureren de situatie?
Het casco is gereed, alle opgaand muurwerk
hersteld, de bekapping opnieuw aangebracht
evenals de vloeren op de verdiepingen en alle
ramen en kozijnen staan weer op hun plaats.
De zaal. Hierboven en boven de woontoren is
een schilddak aangebracht over de gehele
lengte, in Oudhollandse pannen gedekt. In
blauw boven de grote zaal en in rood boven de
woontoren. Ter hoogte van de kapel (een nis
aan de oostzijde in de grote zaal) is op de nok
van de kap een dakruiter als klokkentorentje
geplaatst. De inpandige scheiding tussen zaal
en woontoren is weer hersteld.
De woontoren. De vloeren op de eerste en
tweede verdieping zijn voorzien van een
enkelvoudige balklaag (oost-west). Anders
dan in de rest van het pand bevinden zich hier
geen moer- en kinderbinten. De aan de zuid
zijde later aangebouwde beklamping (toilet-
