Nieuwe uitgaven
Anne-Marie ten Cate
juni 2003
Heemschut
29
Spoorzoeken
Volkskrant journalist Kees Volkers
ging in ons land op zoek naar oude
en verlaten sporen en schreef
daarover een reeks artikelen voor
het katern Traject. Deze stukjes
werden gebundeld in Spoorzoeken
langs de littekens van een tijdperk'.
Het zijn twintig zoektochten naar
bijna opgeheven spoorlijnen in
Nederland. Vaak gaat het om
restanten en is de lijn al opgebro
ken. Bewust zijn de museum
spoorlijnen, vaak ontwikkeld door
liefhebbers, niet opgenomen.
Volkers heeft juist de stille teloor
gang van een tijdperk in woord en
beeld proberen te vangen. De
foto's geven daar prachtige voor
beelden van. Behalve de twintig
beschreven spoortrajecten en hun
achtergrondinformatie, bevat het
boek ook een paar informatieve
hoofdstukken over spoorzoeken in
de praktijk en de ontwikkeling van
het spoorwegnet. Opvallend is dat
het overgrote deel van de beschre
ven spoorlijnen onder de lijn
Amsterdam - Enschede ligt. Het
boekje bevat een kaart met
bestaande, verdwenen en beschre
ven spoorlijnen. Spoorzoeken
nodigt absoluut uit om de fiets te
pakken en de beschreven tracés te
volgen en wellicht zelf ook een
spoorzoeker te worden.
Volkers weet op een informatieve
en boeiende wijze dit stukje
romantiek te ontsluiten.
Zaltbommel, Europese Biblioitheek.
2002. 108p. ISBN90 288 3659 4.
Prijs 17,50.
100 jaar Oud Leiden
Eigenlijk had deze aankondiging
in de eerstee aflevering van dit jaar
moeten staan, want daarin was
volop aandacht voor de historische
binnenstad van Leiden.
Ter gelegenheid van 100 jaar
Vereniging Oud Leiden heeft het
bestuur gemeend alle leden het
Register Leidse Jaarboekjes 1904-
2001te moeten aanbieden.
Registers verschenen eerder en in
het jaar 2000 ook een cd-rom met
de inhoud van alle jaarboekjes,
(inclusief alle zoekmogelijkheden).
Een gedrukt register is echter snel
en overzichtelijk te hanteren. Het
boekje bevat de inhoud van alle
Leidse boekjes en registers op
auteurs en titeltrefwoorden.
Tegelijkertijd verscheen het
Jaarboekje voor geschiedenis en
oudheidkunde van Leiden en omstre
ken 2002, het vierennegentigste deel'.
In een nieuw jasje en met een
nieuwe lay-out gaat de Vereniging
Oud Leiden de volgende 100 jaar
.vitaler dan ooit!' in aldus voor
zitter Cees Waal. Behalve kronie
ken over het jaar 2001 bevat het
Leidsch Boekje, zoals het in de
wandelgangen heet, onder andere
bijdragen over een eeuw geschied
schrijving over Leiden, de Leidse
Schouwburg, de vroegste jaren
(1866-1900) van Museum de
Lakenhal en de bloembollenteelt
in Warmond.
Informatie: Secretariaat, postbus
917, 2300AXLeiden. Contributie:
€15,43 (Jeugd €11.34) per jaar.
Oude jaarboekjes en de cd-rom zijn
verkrijgbaar bij het Gemeentearchief,
Boisotkade 2a, 2311 PZ leiden.
Kerken van Holland
In samenwerking met het erfgoed
huis Zuid-Holland verscheen 'De
oudste kerken van Holland; van
kerstening tot 1300' door Elizabeth
den Hartog, docent oudere bouw
kunst Universiteit Leiden tevens
directeur van de kastelenstichting
Holland en Zeeland. Den Hartog
maakt duidelijk dat een aantal
eenvoudige Hollandse dorpsker
ken de voorhoede vormden van de
stenen bebouwing van Holland.
Aanleiding voor het onderzoek
vormde een lezing over de bezit
tingen van de abdij van Echter-
nach langs de Hollandse kust in
het kader van het Willibrordjaar
1995. Het onderzoek werd toege
spitst op het versteningsproces en
wanneer dat heeft ingezet. Veel
kerken bleken niet of slecht geda
teerd. Het onderzoek voor de
lezing groeide uit en resulteerde in
dit boek. De Hollandse kerken
werden als groep bestudeert en in
de context van de toenmalige tijd
en samenleving geplaatst. Er
waren tot 1300 ca 100 stenen
kerken. De vroegste waren van
tufsteen, een kostbaar materiaal.
Het moeten dan ook prestigieuze
bouwwerken zijn geweest, beko
stigd door machtige en adellijke
families. Het boek geeft vooral een
beeld van Holland en zijn bewo
ners tot 1300.
Weinig van deze kerken overleef
den de loop der eeuwen, tastbare
gegevens zijn er nagenoeg niet.
Den Hartog beschrijft de intenties
achter de bouw, over de opdracht
gevers en hun relaties, de territo
riale ontwikkeling van het graaf
schap, waarom er op een bepaalde
plaats in een bepaalde tijd een kerk
werd gebouwd, over rechten en
voorrechten enzovoorts. Het
tweede hoofdstuk gaat onder
andere over het dure tufsteen, dat
van ver moest komen, en geeft veel
informatie over het materiaal (de
groeves), gebruik, geschiedenis en
toepassingen. Het boek is rijk geïl
lustreerd. Bekijkt men de biblio
grafie (10 pagina's!) en het noten
apparaat, dan kan men niet anders
dan concluderen dat deze studie
een monnikenwerk moet zijn
geweest.
Utrecht, Matrijs, 2002. 288p. ISBN
90 5345 2184. Prijs €29.95.
Amsterdamse grachtentuinen; van
singel tot Singelgracht' onder redac
tie van Willemien Dijkshoorn, Erik
de jong en Lodewijk Odé. Dit is het
vierde en laatste deel in de serie
Amsterdamse Grachtentuinen.
Vanaf 1990 zijn ca 800 tuinen aan
de Amsterdamse grachten geïn
ventariseerd en beschreven.
Allereerst een bijdrage van Wouter
Reh over de geschiedenis van
Singel en Singelgracht. Rob van
Leeuwen schrijft over het
verbouwde landschap, een geolo
gische en historische beschrijving
van wat er was voordat er
Amsterdam was. Voorts deed
Ruud Vlek een faunistische inven
tarisatie, het wilde dierenleven,
van het centrum. Tot slot zijn er
bijdragen over de Hortus, Artis en
de tuinen van het Rijksmuseum.
Zwolle, Waanders, 2003. 304p.
ISBN90 400 9621X. Prijs €34.
Amsterdam als stedelijk bouwwerk;
een morfologische analysedoor
Casper van de Hoeven en Jos Louwe
verscheen oorspronkelijk in
november 1985. Een boek bedoelt
voor ontwerpers, opdat zij na
lezing van de kaarten een aantal
ordeningen in de stadsplattegrond
aan kunnen brengen ter beïnvloe
ding van hun ontwerp. In het boek
is het instrumentarium uitgewerkt
waarmee de ordening van voorzie
ningen en objecten in het stads
plan kan worden blootgelegd en
beschreven. Naast een verklaring
van de ruimtelijke opbouw van
Amsterdam levert het boek een
bijdragen tot een inhoudelijke
heroriëntatie van architectuur en
stedenbouw.
Nijmegen, Sun, 2003. 165p. ISBN
90 6168223 1. Prijs €24.
'Wandelen in Gelderse
Landgoederenwerd samengesteld
door Louise van Delden en Piet
Vogelaar. In deze gids worden
wandelingen van twee tot drie uur
op vijftien van de mooiste land
goederen beschreven op de
Veluwe, in de Achterhoek, het
rivierengebied en het Rijk van
Nijmegen en het land van Maas en
Waal. In het kort wordt er een
stukje geschiedenis gegeven en
vervolgens vertelt wat U van de
wandeling kan verwachten.
Kaartjes, praktische informatie en
foto's completeren de tekst.
Amsterdam, Buijten ir Shipperheijn,
2003. 80p. ISBN90 5881 101 8.
Prijs €14,50.
