Actie in het Drentse Erica
Hans Ladrak
Tot voor kort - en misschien ook nu nog - was er weinig
belangstelling voor de stedenbouwkundige en cultuurhistorische
aspecten van veenkoloniale dorpen in Zuidoost-Drenthe. Het
gevolg daarvan is dat veel kenmerkende eigenschappen van die
dorpen verloren zijn gegaan. De Provinciale Commissie van de
Bond Heemschut in Drenthe heeft zich de afgelopen jaren dan
ook ingezet voor de bescherming van die karakteristieken. In een
van de vorige nummers is al bericht over een actie tegen verdere
demping van het kanaal in Klazienaveen. In dit artikel wordt
verslag gedaan van een succesvolle actie tot behoud van een
bijzondere woning in Erica.
In de tweede helft van de 19de eeuw en de
eerste helft van de 20ste is in Zuidoost-Drenthe
een aantal veenkoloniale nederzettingen
ontstaan, die uitgegroeid zijn tot volwaardige
dorpen met elk hun eigen karakter.
Een gemeenschappelijk element in de opzet
van deze dorpen is de lineaire structuur die
door de kanalen, waarlangs ze gegroeid zijn,
bepaald werd.
In de meeste gevallen ontwikkelde het voor
naamste economische verkeer zich ook langs
die kanalen, wat tot gevolg heeft gehad dat zich
daar in de laatste decennia de grootste verande
ringen hebben voorgedaan in de verschijnings
vorm van de dorpen.
In het ene dorp betekende dat een concentratie
van winkels langs het kanaal, met luifelplannen
in de jaren '70 en veel nieuwbouw van appar
tementen in de jaren '90, in het andere dorp
leidden de ontwikkelingen zelfs tot het dempen
van de vaart, waarmee in wezen de onder
liggende structuur en oorzaak van de steden
bouwkundige opzet onzichtbaar werd gemaakt.
Een wezenloze stedenbouwkundige structuur
waarin de onderlinge verhoudingen en maten
niet meer lijken te kloppen, was het resultaat.
Niet voor niets duiken regelmatig berichten op
over het weer open maken van de gedempte
kanalen.
Erica
Temidden van deze veenkoloniale dorpen valt
Erica op als een dorp, dat van de hiervoor
genoemde ontwikkelingen niet of nauwelijks te
lijden heeft gehad. De oorzaak hiervan is waar
schijnlijk gelegen in het feit dat het economisch
zwaartepunt zich van de bebouwing langs het
kanaal verplaatst heeft naar de Havenstraat,
onderdeel van een belangrijke verkeersader
dwars op het kanaal, die Erica met Schoonebeek
en Emmen verbindt.
Tot vandaag toe is het beeld dat Erica aan
beide zijden van de Verlengde Hoogeveensche
Vaart toont, in de laatste halve eeuw nauwelijks
veranderd. In het gedeelte rond de Ericase brug
geldt dat evenzeer als voor de rest van het kanaal.
Het was dan ook een zaak van grote zorg, dat
zich in het jaar 2000 ontwikkelingen aandienden
die dat ongeschonden dorpsgezicht zodanig
zouden aantasten dat ook Erica meegesleurd
werd in een proces van vervlakking en unifor
mering. Juist het gebied rond de brug is een
heel belangrijk beeldbepalend deel van het
dorp en een opvallend gaaf voorbeeld van een
veenkoloniale nederzetting. De aanzienlijke
woningen op die plek getuigen van de maat
schappelijke verhoudingen in de ontstaanstijd
van het dorp. De rijke verveners woonden op
de mooiste plaatsen, in wat toen het centrum
van bedrijvigheid was, rond de brug en dicht bij
de sluis.
De architectuur van deze panden contrasteerde
duidelijk met die van de arbeiderswoningen.
Alleen de grote boerderijen, waarvan er in Erica
ook nog voorbeelden bewaard zijn, konden zich
in aanzien meten met deze gebouwen.
Een van die directeurswoningen nu werd
gekocht door een woningstichting, InterPares
uit Schoonebeek. Deze woningstichting was
van plan om op de plaats van de woning, die op
een ruime kavel ligt, 24 seniorenappartementen
Restauratieplan van de voorgevel.
Tekening Astrid Siemer.
WVwVWWwWWWvW
6
Heemschut
december 2002
