Hoe nooit nooit nooit kan
betekenen
-mm.
Jan Derk Gerritsen
Hoe hoger de ambities bij nieuwbouwplannen, hoe groter kans op mislukking
Hoe komt het toch, dat nieuwbouwplannen er zo veelbelovend
uit zien, maar dat er in de praktijk zo weinig van terecht komt?
Dat gebruikers zich verbaasd afvragen hoe gebouwen ooit tot
stand konden gekomen? Daarover gaat het proefschrift
'Ongeplande planning' van Johannes van der Weiden. Uitvoerig
beschrijft hij de gang van zaken rond de Haarlemse wijk
Zuiderpolder, waar van alles mis ging.
"-ï
december 2002
Heemschut
27
'b
\1hM<
Hoe hoger bij nieuwbouwplannen de ambities
zijn, hoe groter de kans op mislukking, schrijft
Johannes van der Weiden in zijn proefschrift
'Ongeplande planning'. Vaak zijn die ambities
niet alleen hoog maar ook tegenstrijdig en voor
meerdere uitleg vatbaar. Niet alleen ambte
naren raken daardoor verdeeld, maar in hun
kielzog ook de politici. Onbedoeld maar veelal
ook bedoeld zijn zij in staat het proces te ontre
gelen of zo te vertragen, dat het 'over de ver
kiezingen heen getild' kan worden. Daardoor
krijgen ook de provinciale en nationale over
heden de kans zich ermee te bemoeien.
Intussen verandert de politieke en economische
conjunctuur en ontstaat de ene modegril na de
andere op het gebied van stedenbouw en archi
tectuur. Een klimaat, waarin de projectontwik
kelaar uitstekend kan gedijen. Dertig jaar
geleden was het nog ondenkbaar, dat hij het
voortouw kon nemen. Toen ontwikkelde de
gemeente zelf nog een plan, legde dat aan de
politici en de burgerij voor, zocht daarbij archi
tecten en aannemers en dan kwam pas het
Bouwfonds in beeld. Nu neemt de projectont
wikkelaar het initiatief en bouwt alvast schade
claims in. Met doorgaans nadelige gevolgen
voor milieu, landschap en cultuurmonumenten.
De Haarlemse Zuiderpolder
Het proefschrift kreeg de volgende ondertitel
mee: 'de totstandkoming van een nieuwe stads
wijk'. Daarmee bedoelde Van der Weiden de
Zuiderpolder bij Haarlem. Haarlem groeide uit
zijn jasje en het plan deze oer-hollandse polder
te bebouwen zou wel eens de laatste kans kunnen
zijn de stagnerende bevolkingsgroei van begin
zeventiger jaren lucht te geven. Maar dan moest
het ook een bijzondere wijk worden, waartoe
het bestuur in 1975 besloot. Uitgangspunten
waren: experimenteel, eigen inbreng van
toekomstige bewoners, ingepast in het
bestaande groene polderlandschap, waar ook
het eeuwenoude veenriviertje een plaats moest
vinden, integratie van wonen en werken, van
woonwagens en woonhuizen, en autoluw want
de stad ligt op korte loopafstand. Dit alles kon
en moest snel gebeuren.
Oorspronkelijke veeboerderij langs het Liewegje,
Haarlem. Foto's Henk Vijn.
