Brinkgreve's strijd tegen
'golven van lelijkheid'
Jaap Kamerling
'Er bestaat een tekst van Luther "Als ik wist dat morgen het Laatste
Oordeel komt, dan zou ik vandaag toch nog een appelboom
planten." Een zo sterk vertrouwen in de toekomst breng ik niet op.'
Dat schreef een van de allergrootste monumentenbeschermers
uit de hoofdstedelijke historie Geurt Brinkgreve in Heemschut
van oktober 2000. Ter gelegenheid van zijn 85ste verjaardag
verscheen een bundel opstellen van zijn hand.
december 2002
Heemschut
9
Het citaat in een artikel naar aanleiding van
de toekenning aan hem van de Heemschut
Persprijs 1999 onthult iets van het geloof van
Geurt in de recente en toekomstige architec
tuur.
Daarvan heeft Brinkgreve geen hoge pet op.
Dat blijkt weer eens uit zijn bundel opstellen
'Het hart van Europa', dat deze maand
verschijnt ter gelegenheid van Geurts 85ste
verjaardag.
In zijn opstel Het gezonken schip roept hij voor
de lezer het gestrande schip op, van waaruit
Robinson Crusoe steeds op en neer zwom naar
zijn eilandje om de voor zijn overleving waar
devolle onderdelen te redden en naar het eiland
te vervoeren.
Zo moet je volgens Brinkgreve ook de heden
daagse monumentenbeschermer zien.
Telkens redt hij met zijn inspanningen tijdelijk
of permanent een stukje monumentale stad van
het zinkende schip van ons gebouwde erfgoed.
Geurt beseft zelf ook wel, dat je deze beeld
spraak in politiek-correct gezelschap nauwelijks
kunt gebruiken, maar hij gebuikt het beeld toch
maar.
Zijn beeld van het gezonken (en zinkende)
schip van architectuur en landschap is intussen
veelzeggend, want er zijn volgens de auteur
vooral sinds het Monumentenjaar 1975 'golven
van lelijkheid' over ons werelddeel gegaan,
zoals hij in het opstel Urbes nostrae noteert.
Hel op aarde
En hij citeert daarbij ook nog eens Wiek Röling,
die in zijn afscheidsrede als hoogleraar de
verwachting uitsprak, dat 'Nederland op Los
Angelos zal lijken.op enkele gebieden aan zee
na.de hel op aarde. Overal hoor je en bijna
overal zie je de zes-, acht- of tienbaanswegen
als serpentines tussen de huisjeszee.'
In het genoemde oktobernummer van
Heemschut stelde hij ook al vast, dat stad en
landschap 'per jaar lelijker, uniformer en karak-
terlozer worden.' Zelfs oud-staatssecretaris
Rick van der Ploeg, van wie Geurt geen hoge pet
op heeft, had dat begrepen toen hij de nota
Belvedere liet schrijven.
In hetzelfde Heemschut-nummer zei
Brinkgreve in een interview, dat ik met hem
had, over de Letterenfaculteit van Theo Bosch
aan het Singel in Amsterdam: 'lelijk, past niet,
te groot' en over de veel geprezen invulling
van Cahen aan het Singel: 'het heeft een eigen
accent maar één ervan is genoeg, het moeten er
niet meer worden.'
Geurt is een typische cultuurpessimist, althans
waar het de eigentijdse cultuur betreft.
Er zijn, zegt hij, nog heel wat gezonken schepen
in onze Europese wateren, waaruit kostbaar-
De beeldhouwer Brinkgreve vervaardigde deze
penning met de beeltenis van Henk Zandkuijl,
een andere grote Amsterdamse monumenten
zorgen toen deze in 1985 afscheid nam als
hoofd van het Bureau monumentenzorg in
Amsterdam.
Geurt Brinkgreve. Foto Maarten Brinkgreve.
heden kunnen worden opgevist. Een eigen
schap is daarbij onmisbaar: men moet geen last
hebben van het stupide vooroordeel, dat actuali
teit een kwaliteit inhoudt, een misvatting, die
het sterkst geformuleerd is door de Italiaaanse
futuristen: alles wat bewonderd wordt mede
omdat het oud is moet weg en kapot gemaakt,
want 'wij zijn de nieuw tijd, wij bepalen de
toekomst.' Dat soort futurisme, dat grenst aan
fascisme, is inderdaad stupide.
Mededogen
Maar Brinkgreve heeft wel erg weinig vertrou
wen in het hedendaagse en toekomstige
kunnen van de architecten. Kijk eens naar de
schitterende voorbeelden van moderne
baksteenarchitectuur met zijn prachtige sculp
turale vormen (Gebouw Piraeus van Kolhoff en
Rapp). Of naar het gebruik van moderne mate
rialen als titanium in de beeldende vormentaal
van Liesbeth van der Poll (nieuwbouw depot bij
Amsterdams Scheepvaartmuseum). Geurt is
met recht een groot bewonderaar van het
zuivere ambacht. Geurt, die 6 december
afscheid nam als secretaris van Vrienden van de
Amsterdamse Binnenstad, kan beschouwd
worden als de grootste strijder ooit tegen de
verlelijking van Amsterdam. Hulde daarvoor
maar strenge meester, heb mededogen met en
meer vertrouwen in de moderne architect.
Het hart van Europa, opstellen van Geurt
Brinkgreve. Te verkrijgen via Vereniging
Vrienden van de Amsterdamse Binnenstad,
e-mailadreswab@amsterdamsebinnenstad.nl
of tel. 020-6172735. Voor Heemschut-lezers is
de prijs 17.50 euro.
Drs. J.Kamerling was tot 1 november eindredacteur
van Heemschut en blijft als medewerker eraan
verbonden.
