De Romeinse villa rustica in
Kerkrade
Hans Bollebakker
Opgegraven, geïnventariseerd en verloren.
Valt de Romeinse villa, een landbouwbedrijf dat nu wordt
opgegraven, nog te redden? Het ziet er niet naar uit. De
gemeente Kerkrade gaat in september over tot de verkoop van
het gebied als bouwterrein. Het klinkt onwaarschijnlijk, maar de
meest complete en uitzonderlijk goed geconserveerde romeinse
villa in Nederland zal ten prooi vallen aan projectontwikkeling.
Conservering van archeologische bouwhistorie is, in tegenstelling
tot Italië, in dit land klaarblijkelijk niet populair!
32
oktober 2002
Luchtfoto opgraving Romeinse villa te Kerkrade. Foto W.H. Metz.
Toen de gemeente Kerkrade een bouwplan
voor 216 kavels ontwierp op het gebied
'Holzkuil' was uit de jaren '20 van de vorige
eeuw bekend, dat zich daar Romeinse bouw
resten bevonden en er dus bebouwing moet
zijn geweest. Nu er wordt opgegraven blijkt
een ongekende schat aan Romeinse bouw
historie vrijwel in tact aanwezig. Wie denkt
dat dit bouwhistorisch artefact en monument
in stand blijft vergist zich. De Rijksdienst voor
Oudheidkundig Bodemonderzoek (ROB) lijkt
niet van zins om het hoofdgebouw als rijksmo
nument aan te wijzen, hoewel dat tot zijn taak
en bevoegdheid behoort. De gemeente gaat in
het najaar over tot verkoop van bouwkavels op
dit terrein, de planvorming is al te ver gevor
derd. Maar waarom is een bouwplan voor dit
gebied ontwikkeld, voordat verder vooronder
zoek heeft plaats gevonden? De ROB beschikte
wel over de gegevens van de vondsten rond
1925, maar geregistreerd op naam van het
gebied (Holzkuil) en niet op coördinaten.
Omdat het huidige terrein ca. 200 meter verder
ligt is het aan de aandacht ontsnapt.
Het totale gebied van het villa-complex beslaat
5,2 ha. Het bestaat uit een hoofdgebouw met
bad ca. 45 x 20 m, twee U-vormige benen naar
het zuiden gericht (zie luchtfoto), voorlopig te
dateren ca. derde eeuw na Chr. Op het omslo
ten terrein een waterput en een drinkplaats.
Verder nog ca. 15 tot 20 bijgebouwen daarbui
ten. Het hoofdgebouw - voorzover thans zicht
baar - is uit steen opgetrokken, mogelijk met
een houten opbouw op de verdieping. De
hoofdingang ligt aan het binnenterrein en is
gericht op het zuiden. Vanaf deze ingang loopt
het veld af naar een riviertje. Vergelijking met
de aanwijzingen die Vitruvius geeft, levert dit
als resultaat, dat in grote lijnen die aanwijzin
gen in het grondplan zijn terug te vinden.
Compleet en gaaf
Het bijzondere van deze opgraving is, dat deze
in één keer plaats vindt en derhalve een totale
wetenschappelijke inventarisatie van het gehele
gebied omvat. Dat is hier van belang omdat
de grondlagen vrijwel niet aangetast zijn door
dat het is gebruikt als weiland en niet als akker,
die omgeploegd wordt. Het meest complete en
