Omslagoperatie welstand verloopt
voorspoedig
Frank van de Poll
Er zijn waarschijnlijk weinig mensen die een traan zullen laten
bij het verdwijnen van het inmiddels door velen verguisde
welstandsbeleid. De kritiek was vaak heftig, niet alleen vanuit het
beroepsveld en de burgers maar net zo goed vanuit de welstand
zelf. Een in zichzelf gekeerd instituut, waarvan de werkwijze
uiterst ondoorzichtig is, zo luidde een van de vele klachten.
2
Heemschut
augustus 2002
Nieuwbouw Tweede Kamer aan Haagse Plein. Foto's Luuk Kramer.
De wens naar openbaarheid van bestuur en
deregulering in de jaren '90 bracht gelukkig het
inzicht met zich mee dat welstand diende te
veranderen. Dat wijzigingsproces is inmiddels
in volle gang. Heemschut heeft hier al eerder
over geschreven.(zie 2000 nr.Het welstands
toezicht wordt in de toekomst een gemeentelijk
beleid en gemeenten dienen dan ook een eigen
welstandsnota te produceren. Daarvoor heeft
men tot januari 2004 de tijd. Wie dan nog geen
nota heeft die door de gemeenteraad is goedge
keurd valt buiten de boot en is niet gerechtigd
een welstandsbeleid te voeren. Geen nota, geen
beleid en dus geen toetsing.
Om alle betrokken partijen bij deze groot
scheepse omslagoperatie met raad en daad bij
te staan is er het Projectbureau Welstand in het
leven geroepen dat gerund wordt door Theo van
Oeffeit en architectuurhistoricus Anne-Marie
Nannen. Op de vraag of de gemeenten wel
voldoende hun best doen om op tijd een
welstandsnota te schrijven wordt ontspannen
gereageerd. 'Uit een enquête van Architectuur
Lokaal dit voorjaar onder alle 496 gemeenten is
gebleken dat 86 procent kiest voor het instellen
van een welstandscommissie', zegt Van Oeffeit
in de werkkamer van het team, dat is gevestigd
in een van de voormalige koetshuizen bij
kasteel Zypendaal. 'Dan is er nog 2 procent die
kiest voor het benoemen van een stadsbouw
meester en 12 procent heeft nog geen besluit
genomen. Er zijn zelfs gemeenten, die de nota
al hebben laten vaststellen door de gemeente
raad. Bijvoorbeeld de gemeente Zaanstad. Zo
halverwege de rit zijn dat geruststellende feiten.
Daarnaast zijn er allerlei discussies gaande
bijvoorbeeld over het laten opgaan van de
monumentencommissie in de welstandscom
missie en is er onlangs een reeks cursussen
afgesloten over monumentenzorg in relatie tot
welstandstoezicht. Er gebeurt dus van alles.'
'Interessant is ook dat verschillende gemeenten
samenwerken bij het opstellen van een nota',
vult Nannen aan. 'In de provincie Utrecht
bijvoorbeeld werken 9 gemeenten samen aan
een streekvisie en de negen welstandsnota's.
Dat is voor ons zeer interessant om te volgen.'
Loopje dan niet het gevaar dat gemeenten elkaar
gaan kopiëren?
Nannen: 'Nee, er wordt allereerst een streekvi
sie ontwikkeld en dat is de basis waarop je als
gemeente verder gaat.'
Van Oeffelt: 'Het aardige hiervan is dat er
opeens een merkwaardige discrepantie zicht
baar wordt tussen rijks- en provinciaal beleid.
Rijksbeleid is heel abstract, alleen rode contou
ren, meer niet. De samenhang van dit beleid
met gemeentelijke plannen ontbreekt nage
noeg geheel, simpelweg omdat er geen provin
ciaal beleid is, de 10 provinciale welstandsorga
nisaties die wel heel erg actief zijn, even niet
meegerekend. Er zijn wel streekplannen, maar
er is nauwelijks debat tussen gemeenten onder
ling. Dankzij die samenwerkingsverbanden
komt dat nu boven tafel. Daar kun je dus iets
aan doen. Die samenwerking tussen gemeenten
zou daarom moeten leiden tot verschillende
welstandsnota's met ieder een duidelijke
streekvisie, afgestemd op de eigen gemeente.'
Debat is winstpunt
Wat is nu eigenlijk het grote winstpunt van de
wijzigingen in de welstandstoetsing?
Van Oeffelt: 'De winst van de nieuwe wetge
ving is dat wethouders gestimuleerd worden
om na te denken over wat het begrip ruimte
lijke kwaliteit in hun gemeente betekent. Vaak
gaan ze de wijken in om met de burgers te
praten over de wenselijkheid van welstand.
Zij moeten de conceptnota schrijven en dus
moeten ze op de hoogte zijn wat de mensen in
de gemeente willen. Dat debat, datje het
publiek bewust maakt van de gebouwde omge
ving is de grote winst van de nieuwe welstands
wetgeving'.
Nannen: 'In Noord-Holland heeft een aantal
wethouders met een fotocamera de wijken
bezocht om vast te leggen wat nu de kwaliteit
van hun dorp is. Of wat er juist niet aan deugt.
Zo creëer je op bestuurlijk niveau een debat
over ruimtelijke kwaliteit. Voor bestuurders