Heemschut
31
Lawang Sewu ('Duizend deuren' in het Javaans)
aan het voormalige Wilhelminaplein, voltooid
in 1902. Ooit het hoofdkantoor van de
Nederlands-Indische Spoorweg Mij (NIS),
ontworpen door B.J.F. Klinkhamer en
J. Ouëndag. Foto's auteur.
Een dag later brengt een taxi ons van het hotel
naar de voormalige Heerenstraat, nu Jl.
Letjend. Suprapto, en vroeger een stukje van de
Grote Postweg. Op de plaats van een parkje
waar tot voor kort 's nachts hoeren en zwervers
sliepen, paradeerde vroeger het koloniale leger.
De plek heette toen Paradeplein, "s Nachts is
het een hier nog steeds een stille wijk met
straatprostitutie. Je voelt je dan als vrouw
onveilig,' zegt ir. Wirjani Rabarjo, een jonge
vrouw die ons begeleidt. Zij zit in het bestuur
van een stichting, de Yayasan Kota Lama
Semarang, die de oude stad van de ondergang
probeert te redden. Over het baanbrekende
werk van haar stichting straks meer.
Hier, in de Heerenstraat, staan we voor een van
de grote monumenten van Semarang. Gereja
Blenduk, de voormalige Protestantse Koepel
kerk uit 1753, gebouwd in de vorm van een
Grieks kruis en nog steeds in gebruik als kerk,
iedere zondag zijn er diensten. Het is de oudste
kerk in Midden Java en op een na de oudste van
het hele eiland. De oorspronkelijke architect is
onbekend, maar het gebouw werd in 1894/95
drastisch vernieuwd door IV. Westmaas en
H.P.A. de Wilde. Deze voegden er aan het eind
van de vorige eeuw twee torens aan toe. Dat
moge naar de maatstaven van heden bizar
lijken, het eindresultaat is een evenwichtig
bouwwerk met perfecte verhoudingen. We
bewonderen de mooie klassieke ingangspartij,
de grote verbleekte koperen koepel. En binnen
schitterende kroonluchters, originele stoelen
en banken, een schoonheid van een barok
orgel, dat helaas niet meer werkt, er is zelfs
geen deskundige die het kan herstellen. Een
gietijzeren wenteltrap, door Pletterij Den Haag
vervaardigd, leidt naar het orgel. De fundering
van het gebouw houdt het nog, maar de kerk is
aan een opknapbeurt toe, al ziet hij er na een
schilderbeurt bedrieglijk patent uit.
Thomas Karsten
Tegenover de Gereja Blenduk staat een
topwerk uit 1920 van architect Thomas Karsten
1884-1945), de architect die als geen ander een
Gereja Blenduk of Koepelkerk aan de voormalige
Fleerenstraat, oorspronkelijk uit 1753, drastisch
verbouwd in 1895.
stempel op Semarang heeft gedrukt. Berlage
meende zelfs (1923): 'Ik zou de stad Semarang
de stad van Karsten willen noemen
Karsten vertrok in 1914 naar Nederlands-
Indië, was tussen 1916 en 1942 adviseur van de
gemeente Semarang, ontwierp er tal van
uitbreidingsplannen en was architect van een
groot aantal gebouwen. Ook andere gemeenten
op Java lieten zich graag door hem adviseren.
Op zijn naam staat een lange lijst van publica
ties. Zijn werk is van grote betekenis geweest
voor de ontwikkeling van de architectuur- en
stedenbouw in Nederlands-Indië. Het wordt
gekenmerkt door een grote, monumentale stijl,
verfijnd gedetailleerd met art deco elementen.
Tijdloze en constant hoge kwaliteit. Karsten
was een van de grootste Nederlandse architec
ten van de 20-ste eeuw, maar geniet in
Nederland nauwelijks bekendheid. Hij was in
zijn latere jaren een overtuigd voorstander van
zelfbestuur voor de Indonesiërs en was
persoonlijk bevriend met Soekamo.
augustus 2002