minui
EQnnrn
Tentoonstelling
200 m
28
Heemschut
augustus 2002
riaal meegenomen. Resten van gecanneleerde
zuilschachten, kapitelen en architraven maken
duidelijk hoe rijk geornamenteerd de architec
tuur is geweest en hoezeer deze in de mediter
rane traditie stond.
Tot de best gedocumenteerde gebouwen van
Romeins Nijmegen behoort het militaire
hoofdkwartier, deprincipia, op de Hunerberg.
Het lag in het centrum van het goeddeels in
steen opgetrokken legerkamp, de castra, dat
kort voor 100 na Chr. door het Tiende Legioen
werd gebouwd. De Hunerberg was al vanaf de
Augusteïsche tijd de piekwaar grote legereen
heden hun onderkomens hadden. Dat had
ongetwijfeld te maken met de gunstige ligging
aan de rand van een 40 tot 50 meter hoge
stuwwal, die tijdens de voorlaatste Ijstijd is
ontstaan. Aan de voet van de wal bevindt zich
het stroomgebied van de Waal.
Deprincipia (circa 65 x 93 m) was met de hoofd
ingang gericht naar het noordoosten, waar zich
in de verte het Germaans territorium bevond.
Via de toegangspoort kwam men op een open
binnenplaats, die ruimte bood voor grote
bijeenkomsten (nummer 7 op plattegrond). In
het midden van het plein stond een hoge sokkel
met daarop een standbeeld van wellicht keizer
Trajanus. Het plein werd aan drie zijden om
geven door een zuilengalerij. Vanuit deze
colonnade had men toegang tot diverse
vertrekken van nagenoeg gelijke grootte. Deze
werden onder meer gebruikt als kantoor en
archief. Aan de zijde tegenover de hoofdingang
werd de binnenplaats begrensd door een drie-
beukige basilicale ruimte van bijna 24 x 47 m
(a op plattegrond). Deze werd gebruikt voor
officiële ontvangsten en bijeenkomsten van
formele aard. Vanuit de basilica had men
toegang tot diverse ruimtes. De belangrijkste
daarvan, die recht tegenover de hoofdingang
lag, was het vaandelheiligdom, de aedes. In deze
gewijde ruimte stonden op een podium de
legioensadelaar, de vaandels en meerdere veld
tekens opgesteld (b op plattegrond).
Van plattegrond naar 3D
De plattegrond en de bouwffagmenten maken
onmiddellijk duidelijk dat deprincipia niet
alleen een monumentaal gebouw is geweest,
maar dat het ook op de mediterrane wijze was
geornamenteerd. In Nijmegen zijn resten van
gesegmenteerde architraafbalken gevonden,
waarvan de detaillering overeenkomt met
hetgeen in het centrum van het Romeinse Rijk
- Rome zelf niet uitgezonderd - gebruikelijk
was. De fragmenten geven ons ook een indruk
van de schaal van het bouwwerk. Deze data zijn
ingepast in een op wetenschappelijke leest
geschoeide reconstructie van deprincipia, die in
opdracht van en samenwerking met Museum
Het Valkhof door de auteur is gemaakt.
Als eerste stap is vanuit de plattegrond met
funderingen en uitbraaksleuven bepaald waar
9 b
n 111 H
I Wti i 11 11 rT*
i n i m i ii 11
9 b r
rrmi lil lllllll
VIA PRINCIPALIS
VIA PRINCIPALIS
iimmiii ui l
31 M111
Romeins Nijmegen boven het Maaiveld
Reconstructies van verdwenen architectuur
De reconstructie van de prrncipia is samen
met de reconstructie van een viertal andere
Romeinse gebouwen van 28 september
2002 tot en met 26 januari 2003 te zien in
Museum Het Valkhof. De tentoonstelling
laat alle stappen in het proces van recon
structie zien: van opgraving en veldteke-
ning tot bouwkundige tekening, maquette,
computeranimatie en reconstructie van
een gebouw op de vindplaats. Een hoogte
punt is de computeranimatie van de
principia, die in bewegende beelden de
belangrijkste ruimtes laat zien. Alle recon
structies zijn van de hand van de auteur
(PANSA BV Nijmegen).
Plattegrond van het stenen legerkamp op de
Hunerberg dat aan het einde van de eerste
eeuw door het Tiende Legioen werd gebouwd
(tekening en verklaring: Van Enckevort-
Haalebos- Tbijssen).
Verklaring van de belangrijkste gebouwen:
7
principia
8
manschapsbarakken
9
onderkomen van de Eerste Cohort
9a
woning van de centurio
9b
manschapsbarak
10
huis van een stafofficier
11
magazijn
12 en 15
magazijn of werkplaats
13
werkplaats
14
groot gebouw met open
binnenplaats
17
toilet
