Fotogeniek Zutphen op
5 oktober in de schijnwerper
Ria Koning
Heemschut Monumentendag
Wie zou bij de westelijke entree van Zutphen niet gecharmeerd
zijn van het fraaie stadsfront op de oostelijke IJsseloever en de
kerktorens die nog steeds het silhouet bepalen? Downtown
wacht het plezier van een wandeling door de historische stad
waar de huizen strak in de rooilijn staan in rechte en bochtige
straten. Je merkt al gauw dat je rondjes kunt lopen, die, volgens
de bronnen, de vorm van de oorspronkelijke nederzetting volgen.
18
Heemschut
augustus 2002
De 9de eeuwse nederzetting bestond uit een
aan drie zijden door water omgeven ringwal-
burcht, gebouwd nabij een oeverwal waar IJssel
en Berkel samenvloeiden. Het had een buiten
en binnenring, waarvan de laatste het bestuurs
centrum met romaanse kerk en Karolingische
hof omsloot. Deze houten hof werd begin 11de
eeuw vervangen door een tufstenen keizerlijke
palts (lengte 54 m!), waarvan de resten in 1635
door de stad werden gesloopt en het huidige
plein, de 's-Gravenhof ontstond. De uit midden
13 de eeuw daterende romano-gotische St.
Walburgiskerk met de vermaarde Librije heeft
gelukkig de tijd getrotseerd. De burgerbebou
wing rond de grafelijke hof werd begrensd door
de buitenring waarvan het tracée goed herken
baar is in de Groen-, Hout- en Zaadmarkt.
De Agnietenhof te Zutphen. Foto A.A.Dullé.
De stadsrechten, die Graaf Otto I van Gelre
eind 12de eeuw verleende en het lidmaatschap
van het Hanzeverbond eind 13 de eeuw leidde
tot economische bloei en uitbreiding van de
stad, die een vierdelige opbouw kreeg. Langs de
noordelijke uitvalsweg groeide de Nieuwstad
met een recht stratenpatroon en een eigen
parochiekerk, de Nieuwstadkerk. Aan de zuid
oostzijde volgde in de 14de eeuw de Spittaal-
stad. De nieuwe stadsdelen waren ommuurd,
resp. omwald en middels waterpoorten verbon
den met de oude stadsdelen. Indrukwekkende
overblijfselen zijn de Berkelruïne, begin 14de
eeuw gebouwd als waterpoort over de Berkel en
verder de Drogenaps- en Bourgognetoren.
Beschermd stadsgezicht
Het wisselend verloop van de rivierbeddingen
vereiste ingrijpen van de mens. Al in de 13de
eeuw werd tussen de oude stad en Nieuwstad
een tweede monding van de Berkel gegraven.
Deze ingreep en ook de latere vestingwerken
zijn in het huidige stadspatroon herkenbaar in
de grachten, kanalen en binnenhavens die
bijdragen aan de schilderachtige kwaliteit van
de oude stad, die met recht de beschermde
status geniet. Hierin zijn de belangrijkste
monumenten te vinden zoals de Walburgiskerk
en Librije, het oude stadhuis, de Hof van
Heeckeren, Huize van de Kasteele, de Bornhof
en Broederenkerk.
Ingrepen in en nabij het beschermde gezicht
gaan niet ongemerkt voorbij. Nog vers in het
geheugen ligt de omstreden aanbouw van het
stadhuis (zie tijdschriftnrs. okt. 2000, apr. 2001).
Onlangs werd het 'plan Ravelijn', dat voorzag
in een eigentijdse 50m hoge woontoren aan de
zuidoostzijde van het singelgebied, mede dank
zij Heemschutactie geblokkeerd. Duidelijk
bleek dat de inwoners erg gesteld zijn op het
nog tamelijk gave aanzicht van hun stad
waarmee planmakers rekening moeten houden.
In de nabije toekomst zal ook het stations
gebied aan de noordzijde aandacht vragen
vanwege de herinrichting van het zgn.
'Marsterrein', een ouder industrieel havenge
bied. Het historische hart van dynamisch
Zutphen is een uitdaging voor bezoekers en
planmakers!
Zie ook pag. 17
R. KoningPR-medewerker Heemschut Gelderland.