Mts <*-M r -
Heemschut
29
v
SS*.Th <3*0*2^* _j^*~* -r -
yj&
kerkhoven en begraafplaatsen. Zij ontwikkel
den bijvoorbeeld een speciaal grafmobiel om
zerken te lichten, zodat de ondergrondse
ruimten hersteld kunnen worden. Hoe ver ga je
met het opknappen van de zerken en wat maak
je schoon? Sommige mossen kan men laten
zitten, andere begroeiingen, zoals bepaalde
algen zijn schadelijk. Zoals natuursteendeskun-
dige Scbellevis tijdens de studiedag zei: 'Je moet
niet kunnen zien dat je geweest bent', en dat is
bijvoorbeeld op de Joodse begraafplaats in
Ouderkerk aan de Amstel en de begraafplaats
aan de Groenesteeg in Leiden het geval.
Database
Er zijn in ons land ca 4.000 begraafplaatsen of
kerkhoven. Van 3200 zijn sedert 1998 de loca
tiegegevens in een database vastgelegd door de
Rijksdienst in samenwerking met Terebinth.
Inmiddels zijn ruim 1100 kerkhoven en begraaf
plaatsen en objecten daarop beschermd. De
RDMZ en het LOB verrichten momenteel
onderzoek naar de status van 2 5 beschermde
kerkhoven en begraafplaatsen ter voorberei
ding van het te ontwikkelen beleid. Uit het
onderzoek, dat overigens nog niet helemaal is
afgerond, kan echter wel geconcludeerd wor
den dat bescherming tot op heden maar zelden
heeft geresulteerd in de beoogde instandhou
ding. Bovendien wordt er nog steeds vaak
onvoorbereid en onzorgvuldig geruimd.
Sommige begraafplaatsbeheerders wisten niet
eens dat zij een monument beheerden! Dat
daar nu verandering in gaat komen moge
duidelijk zijn. De stad Utrecht heeft bijvoor
beeld onlangs de drie algemene begraafplaatsen
opgenomen in de ecologische hoofdstructuur.
En in Zutphen zouden de landschappelijke
begraafplaats uit 1840 naar ontwerp van Zocher,
het omliggende wandelgebied, de Berkel en de
Berkelpoort aangemerkt kunnen worden als
een Bélvederegebied.
RDMZ heeft in samenwerking met verschil
lende instanties (zoals gemeente, historische
vereniging) een Blauwdruk ontwikkeld voor
de Instandhouding en ontwikkeling van de
(gesloten) Algemene begraafplaats Zeist. Deze
blauwdruk wordt nu toegepast op de Joodse
Begraafplaats in Overveen, met de vraag of de
systematiek ook op een totaal andere soort
begraafplaats van toepassing kan zijn.
Voor het formuleren van beleid moeten er vele
vragen beantwoord worden, maar in eerste
instantie de vraag waarom we het voor de
toekomst willen behouden. Begraafplaatsen
zijn levende monumenten, waar begraafactivi-
teiten bij instandhouding en bescherming een
wezenlijke factor zijn.
Samenwerking noodzakelijk
De LOB is een landelijk organisatie, die eige
naren (gemeenten en kerkgenootschappen) van
begraafplaatsen verenigt en door middel van
Begraafplaats in Zutphen. J.D. Zocher richtte
deze in als landschapspark. De lichte gedenk
stenen steken af tegen het donkere geboomte.
Foto. W. Cappers.
discussie en kennisoverdracht staat voor een
beter beheer van begraafplaatsen. Samen
werking met deze organisatie, die in het ver
leden door tegenstrijdige belangen moeizaam
bleek, is van essentieel belang. In ieder geval
was voorzitter Mr. W. G.H.M. van der Putten
van de LOB in zijn inleiding positief gestemd
en meldde, dat zijn organisatie nu tot verdere
samenwerking bereid is: 'Zeg nu maar gewoon
wat jullie willen, zet dat op papier', zei hij tot de
aanwezigen. Begraafplaatsen kampen met een
enorm ruimtegebrek, 40 tot 60% bewaren uit
de vakken van na 1940 is onmogelijk zegt van
der Putten vervolgens. Alhoewel nog wat
terughoudend - want beheerders kampen
voortdurend met ruimtegebrek - toont hij
zeker bereidwilligheid.
Echter het gezamenlijk beleidsplannen ontwik
kelen met eenduidige uitgangpunten en een
heldere structuur (eeri beheersplan op langere
termijn), is de enige mogelijkheid om in har
monie tot oplossingen te komen. En dan zijn er
nog financiële en juridische aspecten, die verre
van eenvoudig zijn. Het is dus zaak, dat de erva
ringen die de afgelopen jaren zijn opgedaan
worden gebundeld en dat alle verschillende
partijen voortaan samenwerken. Het zal geen
sinecure zijn en er is nog heel wat werk aan de
winkel. V
olgend jaar organiseren RDMZ, LOB en
Terebinth een vervolg-studiedag met als thema
instandhouding en exploitatie van beschermde
begraafplaatsen. De vaart lijkt er nu na 16 jaar
eindelijkin te zitten.
Zie hiervoor: Bulletin KNOB, 86 (1987) nr 5.
Cate, A. ten, en B. Franssen.'Begraafplaatsen
en kerkhoven, wat doen we ermee
In: Heemschut, 64(1987) 2,p. 7-10.
Informatie:
Tijdens de studiedag werd er een formulier
met stellingen, suggesties en aanbevelingen
m.b.t. de instandhouding van kerkhoven en
begraafplaatsen uitgedeeld. Men kan deze
opvragen bij Leon Bok, project medewerker
bij de RDMZ, e-mail: l.bok@amr.nl of RDMZ
t.a.v. Y Attema, Postubs 1001, 3700 BA Zeist.
Het verzoek is mee te denken, aanvullingen en
suggesties te doen.
Brochures Rijksdienst, Info restauratie en
beheer no. 16(1999) 'Algen, korstmossen en
mossen op monumenten', no. 18 (2000)
'Instandhouding en herstel van historische natuur
stenen graftekens', enno. 19(2000)
'Instandhouding van historische graftekens van
ijzer, kunststeen en. hout'.
Bulletin KNOB. Een uitgebreid verslag van
deze studiedag zal in een van de komende
nummers van het bulletin geplaatst worden.
Bureau KNOB, Mariaplaats 51, 3511 LM
Utrecht. Tel. 030-2321756. www.knob.nl
De Therebinth; vereniging tot herstel van
zorg rond dood en rustplaats. Postbus 85177,
3 009 MD Rotterdam. Tel/fax: (010) 4212762.
e-mail: terebinth@box.nl De deeltjes in de
reeks Funerair Erfgoed zijn ca 10 per deel
en kunnen bij de Vereniging besteld worden.
Intekenen op de serie is ook mogelijk. De
Vereniging geeft ook een kwartaalblad uit.
www.begraafplaats.org
www.dodenakkers.nl-, een website over funerair
erfgoed in Nederland. Een website die sinds
april 2001 online is. Het is een niet-commer-
cieel initiatief.
juni 2002
