Nieuwe uitgaven
Anne-Marie ten Cate
24
Service
juni 2002
Trekschuiten
Van de historische Vereniging
Oud Edam ontvingen wij het
boekje Trekschuiten rond Edam
twee eeuwen opetibaar vervoer in
Waterlanddoor /- Dehé. Edam
vormde een knooppunt voor
verkeer van personen en handel
over water. De trekschuiten, trek
vaarten en de daarbij behorende
infrastructuur hebben voor een
groot deel de geografie van
Waterland bepaald en deze tak van
bedrijf is meer dan twee eeuwen
de belangrijkste vorm van open
baar vervoer geweest. Er was
sprake van een samenwerkingsver
band met meerdere steden. In vier
hoofdstukken wordt de opkomst
en verval van de trekschuitorgani
satie in het Noorderkwartier
geschetst.
Een uitgave van de Vereniging Oud
EdamHistorische reeks Oud Edam
no 3. Verenigingshuis: Graaf
Willemstraat 8, 1135 WPEdam.
Edam, 2000, 96p.
ISBN 90 8058971 3.
Kanaal
Als deel twee verscheen in de
Historische Publicaties Gelder
land van de hand van Jan Vedder
het boek 'Het Apeldooms Kanaal;
Monument van de plattelands
geschiedenis van de Oost-Veluwe
(1800-1850)'. Het kanaal tussen
Apeldoorn en Hattem, dat in de
nabije toekomst waarschijnlijk
een rijksmonument wordt, werd
in 1829 geopend en wordt nu
ontwikkeld als recreatiegebied.
Het kanaal is later door Willem I
doorgetrokken van Apeldoorn
naar Dieren.
In dit boek wordt de nadruk
gelegd op de redenen waarom het
kanaal werd gegraven en wordt
naar achtergronden gespeurd. Het
zijn locale bestuurders en onder
nemers geweest in een regio die
vooruit wilde, die aanstuurden op
de aanleg. Landbouw, ontwikke
ling van industrie, verbetering van
de infrastructuur van de oostelijke
Veluwe waren de drijfveren. Wie
het traject van het verstilde kanaal
nu volgt kan zich nauwelijks een
beeld vormen van de betekenis
van het kanaal in de 19de eeuw.
Verschillende aspecten, zowel op
ecologisch, natuur- en cultuurhis
torisch gebied, als op het gebied
van de industriële archeologie,
maken dat de loop van het kanaal
nu een uniek en waardevol gebied
is. Tot op heden is er vooral bouw
technische onderzoek verricht
naar het kanaal, de vele sluizen,
gebouwen en bruggen.
Centraal in dit boek staat de ge
schiedenis van de regio, waarbij de
nadruk ligt op de sociaal-econo
mische ontwikkeling in de eerste
helft van de 19de eeuw. Alleen deze
geschiedenis kan aldus Vedder de
cultuurhistorische waarde van het
kanaal werkelijk bepalen. Mocht
het kanaal rijksmonument
worden, een beschermd gezicht,
dan zal dat een strook van ca 5 5 km
bij 500 meter moeten zijn met 126
aan het kanaal gelieerde elemen
ten. De Rijksdienst heeft onder
zoek verricht naar de mogelijkhe
den van bescherming, waarbij de
afbakening de kern van het pro
bleem vormt. Vedder verrichte
zeer grondig onderzoek, stelde
vele vragen, betrok allerlei aspec
ten en onderbouwde de cultuur
historische waardebepaling.
Indien het Apeldoorns kanaal de
eerste beschermde kanaalzone
van Nederland wordt, dan kan
Vedder's onderzoek als leidraad
fungeren voor een eventuele
volgende aanwijzingen.
Utrecht, Matrijs, 2001. 144p.
ISBN 90 5345 179 X. Prijs€ 34,95.
Beweegbare bruggen
In 1999 verscheen het derde en
laatste deel in de belangrijke serie
'Bruggen in Nederland 1800-1940'
onder redactie van J. Oosterhojf,
eveneens een uitgave van Matrijs.
Aansluitend verscheen Beweegbare
bruggen en hun levensduur' door
B.H. Coelman. Deel III in de brug-
genserie is geheel gewijd aan de
geschiedenis van de techniek van
bewegingsmechanismen. In deze
nieuwe uitgave gaat het juist om
het voortbestaan van beweegbare
bruggen. Goed onderhoud is
essentieel en garandeert voortbe
staan.
Door toename van het verkeer
vormen veel oude bruggen een
belemmering van zowel het
verkeer te water als over de weg.
Zorgvuldige afwegingen zullen
dan ook gemaakt moeten worden
hoe men met dit aspect van ons
cultureel erfgoed om moet gaan.
Herbestemming krijgt in het boek
bovendien veel aandacht, omdat
veel van deze bruggen een monu
mentale uitstraling hebben in
landschap, dorps- of stadsgezicht.
Afgedankte bruggen kunnen vaak
op een andere plaats een tweede
leven beginnen. Opvallende en
zeldzame bruggen dienen behou
den te blijven, dat is een onderdeel
van onze monumentenzorg.
Het boekje is bestemd niet alleen
voor bruggen liefhebbers, maar
ook voor ontwerpers beheerders
en leden van monumentencom
missies, die met behoud van brug
gen te maken hebben. De schrijver
hoopt dat het boek een richtsnoer
zal zijn bij de beoordeling van de
gesteldheid van beweegbare stalen
bruggen. De vele afbeeldingen
tonen het belang van gericht
behoud aan.
UtrechtMatrijs, 2001. 80p. ISBN
90 5345 1897. Prijs ca €11,50.
VOC Overzee
Op de stapel van te bespreken
boeken bleefDutch Town Planning
Overseas during VOC en WIC Rule
(1600-1800)'helaas liggen. Dit
jaar is het 400 jaar geleden dat de
VOC werd opgericht en het juiste
moment om deze interessante
studie alsnog onder de aandacht
van Heemschudezers te brengen.
Het is de handelseditie van een
proefschrift (T.U. Delft) door Ron
van Oers. Door de VOC en WIC
is een aanzienlijke reeks van
handelsnederzettingen gesticht,
die in opzet en uitleg veel overeen
komsten vertonen, hetgeen doet
vermoeden dat het stichten van
steden overzee gebonden was aan
bepaalde voorschriften. Het
vermoeden lijkt gerechtvaardigd
te verwachten dat bij de goed
georganiseerde handelscompag
nieën (multinationals), de bepa
ling van plaats en soort van neder
zetting, de opzet en grootte van
stadsuitleg en uiteindelijke wijze
van bebouwing geen toevallighe
den waren, maar onderdeel van
een strikt regime dat garant stond
voor het succes van een van de
grootste en machtigste bedrijven
van de wereld in die tijd. Plaat
selijke factoren(terrein, traditie,
bevolking enz) verklaren de ver
schillen. Aan de basis van iedere
nederzetting ligt het ideaalschema
van Simon Stevin. Historische
kaarten, de kaartproductie en
kaartmakers evenals Stevins ideale
plattegrond worden uitvoerig
beschreven, gevolgd door voor
beelden overzee. De strak georga
niseerde, overzichtelijke en orden
telijke samenlevingen in de door
Nederlanders gestichte nederzet
tingen overzee dwongen respect
af bij vriend en vijand en zorgen
bijna twee eeuwen lang voor rela
tieve orde en welvaart, niet alleen
in Nederland, maar ook ter
plaatse. Als cases werden Colombo
(Sri Lanka), Kaapstad en Recife/
Mauritsstad (Brazilië) bestudeerd.
Het boek bevat vooral veel kaarten
en plattegronden. Graag zou ik
uitgebreider op dit interessante
onderzoek ingaan, ruimtegebrek
speelt me daarbij parten. Een
Nederlandstalige handelseditie
zou te overwegen zijn. De vader
landse geschiedschrijving is een
studie rijker.
Zutphen, De Walburg Pers, 215 p.
ISBN 90 5730104 0. Prijs 69
Rotterdam gefotografeerd
Breitner in Rotterdam; Fotograaf
van een verdwenen stad' door Aad
Gordijn, Paul van de Laar en Hans
Roosenboom. Pas in 1961 ontdekte
men dat Breitner ook een gepas
sioneerd fotograaf was, die rond
1900 vele woelige sferen in de stad
op de gevoelige plaat heeft vast
gelegd. Ook van Rotterdam, zijn
geboorteplaats, zijn er in het
Kunsthistorisch Documentatie
centrum in Den Haag ca 100
negatieven bewaard uit de periode
na 1905In het boek werd een
selectie groot afgebeeld. In de
catalogus werden alle foto's opge
nomen en beschreven. De foto's
