0È:
sa
ff Jl
december 2001
Heemschut
45
hoek zijn de bomen verdwenen om rum te te
maken voor een tuin in landschapsstijl en
waarom de laan aan de linkerzijde is verdwenen
is niet duidelijk.
Kruidentuin moet wijken
De huidige ontwerpster wil nu ter linkerzijde
de lindenlaan weer terugbrengen omdat dit deel
van de rechthoek bij de oudste aanleg behoort.
De uiteinden van die nieuwe laan zullen bestaan
uit een balkon aan de gracht langs de Midden
weg en een zuil op een pleintje aan de andere
kant. Hiervoor moet de bestaande kruidentuin,
een oase van rust, wijken en de Vereniging
Vrienden van Frankendael is daartegen in het
geweer gekomen. Zij vindt deze historisering te
rigoureus. De bezoekers genieten van de rust
en schoonheid van de huidige kruidentuin.
Er is een kans, dat het stadsdeel besluit de
nieuwe lindenlaan ongeveer te laten ophouden
bij de kruidentuin, die dan mogelijk in tact zou
kunnen blijven.
Heremiet in ruïne
Achter de geometrische Régence-tuin heeft
zich vanaf 1800 in fasen een landschapstuin
ontwikkeld. Daarin is een landschap verbeeld
met een beek als centraal motief. De nagemaakte
beek stroomt als het ware vanaf een heuvel
landschap maar vlakker wordend laagland.
De beek verbreedt zich, passeert de lindenlaan,
splitst zich in de later zo genoemde Springer-
tuin en verbreedt zich tot vijver. Tussen beide
tuinen werd een Hollandse akker ingericht. In
de splitsing van de beek bevindt zich een
geheimzinnig eilandje, waarop een imitatie-
ruïne is gebouwd met daarin een kluizenaar.
Het renovatieplan van Buro SantenCo, op basis
waarvan het herstelplan is gemaakt.
n V'
De heremiet woont tegenwoordig in het
Amsterdams Historisch Museum. Dit speelse
element maakte vanaf ongeveer 1835 deel uit
van het pretpark met theetuin, waarop
Frankendael in die tijd sterk begon te lijken.
Bezoekers genoten er op zondagmiddag van
een concert in de open lucht. In 1867 werd
Frankendael gekocht door de Koninklijke
Nederlandse Tuinbomumaatschappij Linnaeus,
die er een tuinbouwschool vestigde.
Eenheid terugbrengen
Ook nu werd de landschapstuin weer danig
veranderd. Grote delen van de beekloop
werden gedempt, op open ruimten werden
kweekbedden aangelegd en er werden talrijke
soorten heesters en bomen aangeplant. Hier
onder vele naaldsoorten, zodat er zelfs een klein
pinetum ontstond. Ook werd er een nieuw grint
pad aangelegd met een uitgebreide collectie
heesters en bomen, het zogenheten Witte Laantje
of examenlaantje, waar leerlingen werden
beproefd op hun kennis van planten en bomen.
Dit laantje is onlangs bij de herinrichting per
ongeluk zwaar geschonden tot woede van de
vaste bezoekers van het park. De schade zal
worden hersteld.
De tuin direct achter de rechthoek rond de
buitenplaats werd vanaf 1963 ontwikkeld tot
heemtuin. De beheerder wilde zo ontwerpers
laten kennis maken met wilde planten.
Er werden voor ons land typische landschapjes
aangelegd: een stukje begroeide holle weg uit
Limburg, een stukje duinen, een beek- en een
bermlandschapje.
De huidige landschapstuin is door al deze
ontwikkelingen nogal versnipperd geraakt.
De ontwerpster wil nu proberen de oude
samenhang in de landschapstuin zoveel moge
lijk te herstellen. De mensen begrijpen de
Park Frankendael
2 MoomIWi
3 Spiingertum
4 wotertede-vgver
5 Ecologische eoMuin
moHeslouroni
6 Mooraicypteisonv|vef
7 Spoolluïn
8 Speelveld
9 Singerioon
10 Nieuwbouw scoullng
11 Undortoan
12 NaiüUfOb$ecvatlepost
13 Schooiweikluinen
14 Volkstuinen
BURO
SANT
Het Witte Laantje. Foto auteur.
eenheid tussen de delen aan weerszijden van de
lindelaan niet meer en zijn gaan spreken van de
Heemtuin en de Springertuin.
Geen exacte reconstructie
Pogingen tot een exacte reconstructie van het
oorspronkelijk ontwerp vindt de huidige
ontwerpster overigens niet zinvol. Pinetum,
Witte Laantje en Heemtuin maken immers
net zo goed deel uit van de geschiedenis van
Frankendael. Wel stelt zij enkele soms ingrij
pende maatregelen voor zoals bijvoorbeeld het
terugbrengen van de lindenlaan op de plaats
van de kruidentuin, waartegen nog steeds te
hoop wordt gelopen.
Verder signaleert zij, dat de aansluiting van de
beekloop op de gracht rond het huis door de
aanleg van een vlonderpad in een moeras met
riet verstopt is geraakt. Het water moet hier
weer opengemaakt worden. De ruïne wordt
gerestaureerd en om het water beter te laten
doorstromen komt er een verbinding tussen de
vijver en de nieuwe waterlijst rond het park.
Zo ontstaat er in haar visie weer een harmo
nisch geheel tussen parkontwerpen uit verschil
lende perioden: de formele tuin uit de 18de
eeuw, een landschappelijke tuin uit de 19de en
een ontwerp volgens de laatste trends uit onze
eeuw, i nclusief een pad, waarvan óók skaters
kunnen genieten.
Voor dit artikel is onder meer geput uit onderzoeks-
publicaties van dr. L.H. Albers en ir. A. W.J. Guinee
en mijn participatie in de begeleidingsgroep voor de
herinrichting.
Literatuur
L.H. Albers en A.VV.J. Guinée, Frankendaeldefinitief
ontwerp voor de historische tuinen, oktober 2000.
Anja Guinée en Lucia Albers, Buitenplaats Frankendael,
Groen, vakblad voor groen en landschap, juni 2001.
J.H. Kruizinga, 350jaar Watergraafsmeer, Buijten
Schipperheijn, Amsterdam, 1979.
J.T.P. Bijhouwer, Nederlandse tuinen en buitenplaatsen,
uit de Heemschutserie, Allert de Lange, 1942.
