Het oerhollandse snijraam
Maarten Robert
Het snijraam... Wat een oerhollands woord is dit toch!
Een bovenlicht met in hout uitgestoken versieringen door een
houtsnijder vervaardigd in plaats van de gebruikelijke roede
verdeling waar de fijn-timmerman aan te pas kwam. Er achter
zit glas.
30
Heemschut
december 2001
Versierde bovenlichten zijn in heel Europa
vanaf halverwege de 17 de eeuw in de architec
tuur te vinden.
In het zuiden zie je de rustig versierde orna
menten boven de dubbele deuren van de huizen
van de gegoede burgerij: zonnemotieven,
dolfijntjes, grotesken, acanthusblad of
gedraaide spijlen.
Noordelijker, in Frankrijk en Duitsland zie je
voornamelijk 18de-eeuwse en zeer sprekende
voorbeelden in een enigszins zware uitvoering,
die goed past bij de ornamentiek aan de gevel,
uitgevoerd in natuursteen en mooi ingepast in
het hele lijn- en vormenspel.
Men vindt hele mooie snijramen in N.O.
Duitsland en Eolen met name in de kuststeden
tot aan de Baltische staten, waar de architectuur
Snijraam te Usquert.
doet denken aan die van de Noordelijke
Nederlanden.
In België en Nederland neemt de Barok zijn
eigen vlucht en zo ontstond er een evenwichtig
gebruik van ornamentiek aan de gevels, in de
huizen, op meubels, et cetera.
Vanaf de 17de eeuw kenmerken de Neder
landse huizen zich meer en meer door een bijna
overmatig gebruik van glas in de gevel. In al die
ramen de zo bekoorlijke roedeverdeling, de
houten kozijnen, de deuren eronder, de verf:
donker groen, helderwit, bentheimer.... Geen
wonder dat er uit dit geheel een traditie
ontstond, een behoefte, om boven de deur op
Een nieuw ontworpen snijraam (1973) in een
gevel in Haarlem.
de plaats van het bovenlicht een versierd raam
aan te brengen!
Bij de rijke huizen was dit meestal een voort
vloeisel uit het totale ontwerp van de gevel;
maar de neringdoenden en verschillende
ambachtslieden konden in het bovenlicht
belangrijke informatie kwijt. Het gevolg was
een eigen beeldtaal, vermengd met het gang
bare ornament, die zijn oorsprong had in de
functie van de gevelsteen.
Later gietijzer
Tot aan het begin van de 19de eeuw duurde
deze 'bloeitijd'. Daarna werd het gesneden
raam langzaam verdrongen door het fabrieks
matig vervaardigde gietijzeren ornament,
meestal in de vorm van een levensboom.
In deze periode werd de zeggingskracht van
veel ambachtelijk werk om zeep geholpen. Het
eerstvolgende snijraam zag je dan ook pas in de
periode van de art nouveau.
Die houten ramen gingen langer mee dan je
zou verwachten, mits goed verzorgd. Toch
heeft het merendeel de 19de eeuw niet over
leefd. Met als gevolg de vele gaten die je aan-
