16
Heemschut
december 2001
Fietspad bij Fransum (Middag).
Voor bezoekers wordt het landschap toegan
kelijker gemaakt door de aanleg van fietspaden
langs de eigendomsgrenzen. Wel komen er
sloten aan weerszijden van de paden, zodat de
boeren geen last krijgen van ongewenste gasten.
Volgend jaar wordt het project 'Wierden en
waarden' door de provincie voortgezet en
uitgebreid over heel Noord-Groningen, maar
dan zonder Belvederesubsidie.J
Wonen aan de Winsumer 'Vecht'
In de jaren '90 ging in de provincie Groningen
het project Buitenbouw van start, een initiatief
van de Groninger architecten Jan Giezen,
IVijbrand Havik en Juty en van der Meer. Hun
doel was om in verpauperde gebieden het land
schap aantrekkelijker te maken door nieuwe
woningen te bouwen op plaatsen waar vroeger
andere bebouwing heeft gestaan. Dit zien zij als
een alternatief voor het bouwen van nieuw-
bouwwijkjes bij kleinschalige dorpen.
Een van de Buitenbouwprojecten was het
project Wonen aan de Winsumer Vecht' van Jan
Giezen. In 2000 werd dit een gesubsidieerd
Belvedereproject, zodat het verder ontwikkeld
kon worden als een voorbeeld voor landschap
pelijk wonen in de provincie Groningen.4 De
naam van het project is ontleend aan het wonen
van de 18de-eeuwse Amsterdamse elite aan de
Utrechtse Vecht. Met de Winsumer 'Vecht'
wordt het Winsumerdiep bedoeld, dat net als
de Utrechtse Vecht een locatie zou kunnen
worden voor 'buitenwonen'.
Uitgangspunt
Het uitgangspunt van Giezen is: bouwen aan
het landschap. Daarmee bedoelt hij: als je wilt,
dat het landschap zijn kwaliteit behoudt, kun je
het conserveren, maar indien het landschap
minder waardevol is, kun je er iets aan toevoe
gen of het opnieuw ontwikkelen. Voor hem zijn
de dragers van het Noord-Groningse land
schap van oudsher de borgen, de heerden (de
grote boerderijen), de wierden en de dijken.
Op deze traditionele vormen voortbouwend
maakt Jan Giezen plannen voor borgwoningen,
woningen in boerderijachtige gebouwen en
woningen op of binnen een wierde of dijk. Hij
maakt daarbij gebruik van plekken waar vroeger
bebouwing is geweest, waar nog groen aanwe
zig is of waar nog resten van oude wierden of
dijken zijn.
Voorbeeldproject
Zijn werkwijze, die als voorbeeld kan dienen
voor andere projecten, omschrijft hij als het
vierstappenplan:
- zich verdiepen in de ontstaansgeschiedenis,
de dragers van het landschap vastleggen;
- een landschapsplan maken;
- een landschapsstructuur aanleggen of
aanpassen, bijvoorbeeld een parkachtige
omgeving voor borgwoningen of dijkherstel;
- overgaan tot bouwen aan het landschap:
ontwikkelen van nieuwe vormen van wonen.
Jan Giezen heeft zich bij zijn plannen voor
Wonen aan de Winsumer Vechtlaten inspireren
door de vroegere bebouwing aan het
Winsumerdiep. In het verleden bevonden zich
aan dit kanaal tussen Winsum en Onderden-
dam bij Obergum twee borgen: de Blauwborg
en De Brake. Aan borg De Brake was een steen
bakkerij verbonden, die bleef bestaan toen de
borg in de 19de eeuw werd gesloopt. Aan het
Winsumerdiep liggen meer steenbakkerijen die
in verval zijn geraakt. De gemeente Winsum
heeft de terreinen van twee tegenover elkaar
aan het Winsumerdiep gelegen steenbakkerijen
voor het project Wonen aan de Winsumer Vecht'
aangewezen. Voor één terrein zijn rijen lage
woningen onder één dak ontworpen en gesitu
eerd op dezelfde manier als de droogschuren
van de vroegere steenbakkerij. Op de andere
steenfabrieklocatie heeft Giezen een borgach-
tig gebouw gepland bestaande uit vier wonin
gen, gegroepeerd rond een centrale hal met
trappenhuis. Jan Giezen acht het heel goed
mogelijk meer locaties aan het Winsumerdiep
te bebouwen. Het uitgangspunt hierbij zal zijn
zowel versterking van het landschap als het
creëren van woonruimte voor nieuwe bewoners
in dit gebied.
Wordt dit project echt uitgevoerd of dient het
alleen als een voorbeeld voor verantwoord
bouwen in het landschap? Bij de provincie
Groningen, die dit project voor 25% subsi
dieert, bestaat vrees voor de precedentwerking,
als dit plan inderdaad gerealiseerd wordt. Het
landschap mag niet lijden onder al te enthou
siaste navolging van dit voorbeeld. Een ander
bezwaar van de provincie Groningen is dat deze
manier van bouwen te duur zou zijn voor de
meeste mensen.
Is de vrees voor aantasting van het landschap
terecht? Een van de uitgangspunten van Jan
Giezen is, dat het bouwen een meerwaarde voor
het landschap moet opleveren, anders moet je
daar niet aan beginnen. Volgens Wijbrand
Havik van Monumenten- en welstandszorg in
de provincie Groningen is de vrees voor aantas
ting van het landschap ongegrond. De provin
cie is immers heel goed in staat zelf te bepalen
hoeveel en waar er gebouwd wordt. Ook is de
vrees voor te dure woningen niet terecht.
Iedereen die in een buitenwijk van een stad of
dorp kan wonen, moet zo'n woning kunnen
betalen.
Nieuw beleid
De bovenstaande Belvedereprojecten sluiten
aan op beleid, dat eerder in gang is gezet. De
projecten stimuleren dit beleid, gericht op
behoud en versterking van het landschap en het
zoeken naar alternatieven voor uitbreiding van
kleinschalige dorpen. Een sterk punt bij het
project 'Wierden en Waarden in Humsterland'
is het betrekken van de bevolking bij het beleid
en de uitvoering daarvan. Zonder steun van de
bevolking bij de vorming en uitvoering van het
landschapsbeleid is dit niet uitvoerbaar.
Drs. M.J.A. Vooijs is PR-medewerker van
Heemschut Groningen.
Noten
1 Nieuwe tradities, projecten 2000, p. 66. Dit boekje
is te verkrijgen bij het Projectbureau Belvedere,
Kromme Nieuwgracht 38,2512 HJ Utrecht.
2 Nota Belvedere, bijlage: gebieden; 6.3 Het Fries en
Gronings terpengebied.
3 De meeste informatie over dit project is afkomstig
van Jan Meijering, beleidsmedewerker bij de
Provincie.
4 Nieuwe tradities, projecten 2000, p. 32, 33.
