Belvedere in Groningen:
behoud en ontwikkeling landschap
Tineke Vooijs
In 2000 zijn twee Belvedereprojecten gesubsidieerd, die gericht
zijn op de versterking van de kwaliteit van het Groningse
landschap. Eén project is vooral gericht op herstel en behoud
van de aanwezige waarden, het andere op ontwikkeling van het
landschap met de cultuurhistorie als inspiratiebron.
MÊ^SRF&ti ïWiffBSi.
december 2001
Heemschut
15
Het herstel van wiertien (terpen) en dijken en
de bescherming van het bodeinarchief is het
hoofddoel van het project Wierden en waarden
in Middag-Humsterland.1 Dit gebied ligt tussen
het Reitdiep in het noorden en oosten en het
Kommerzijlster Riet in het westen. Middag ligt
het meest oostelijk, tussen Ezinge en Saaksum
ligt de grens tussen Middag en Humsterland.
Van oorsprong zijn dit kweldereilanden, waar
op de oudste bewoners zich meer dan 2400 jaar
geleden vestigden. Het landschap is waardevol
omdat de ontstaansgeschiedenis van dit gebied
nog steeds zichtbaar is: de wierden, oude dijken
en oude rivierlopen zijn voor een groot deel
bewaard gebleven. Vooral als het land nat is
zijn de oude geulen en prielen goed zichtbaar.
De wierden vormen een waardevolle bron van
informatie over de bewoning van dit gebied
vanaf de prehistorie. Vanwege de gaafheid van
dit gebied is het niet alleen geselecteerd als
Belvederegebied, maar ook voorgedragen voor
de Werelderfgoedlijst van de UNESCO.'
Dijkherstel bij Elektra (Humsterland).
Foto's Jur Bosboom.
Hiermee in strijd lijkt dat het een gebied is met
grootschalige moderne boerenbedrijven, waar
onder vooral in het zuiden veel veeteeltbedrij
ven met uitgestrekt grasland, waarin steeds
minder koeien zichtbaar zijn.
Samenwerking
In 1999 werd een convenant gesloten tussen de
provincie Groningen en de belanghebbende
partijen in dit gebied, zoals de boeren, de
gemeenten en de milieuorganisaties, met het
doel om zowel de landschappelijke waarden als
de economische ontwikkeling te bevorderen.
Een gebiedscommissie, voorgezeten door de
gedeputeerde en samengesteld uit de verschil
lende belangengroepen, zoekt oplossingen
voor problemen. Een kavelcoördinator tracht
door uitruil van grond kansen te scheppen voor
behoud en herstel van de landschappelijke ken
merken, o.a. door te zorgen dat de eigendoms-
grenzen samenvallen met kenmerkende oude
dijken en nog zichtbare geulen in het land
schap. Doordat de waarden van het gebied zijn
vastgelegd kunnen de gemeenten en de provin
cie daarmee rekening houden bij de actualise
ring van bestemmingsplannen.
Bescherming, behoud en ontwikkeling
Het probleem in dit gebied is dat het landschap
door agrarisch gebruik achteruitgaat. De
provincie Groningen wil deze achteruitgang
tegengaan. Wierden die zijn afgevlakt door
diepploegen en erosie worden hersteld, op zo'n
manier dat de grond bruikbaar blijft voor de
boeren. Door gebruik van de ecoploeg vindt
minder erosie plaats. Deze ploegt namelijk
minder diep. Het voordeel voor de landbouw is
dat de plantenresten sneller verteren door deze
manier van ploegen. De invloed op de dicht
heid van de bodem wordt nog in Wageningen
onderzocht. Op het ogenblik kunnen boeren al
gebruik maken van deze ecoploeg.
In het verleden zijn er wierden en dijken
gedeeltelijk afgegraven. Bij Englum en Wierum
wordt zo'n gedeeltelijk afgegraven wierde
opgevuld met (schone) hagger uit het Reitdiep.
Waar wierden gedeeltelijk zijn afgegraven kan
nat gebied ontstaan; door ophoging van het
afgegraven deel wordt de grond beter bruikbaar
voor de landbouwer. Herstel of verbetering van
de wierde en het tegengaan van erosie betekent
ook instandhouding van het bodemarchief.
De herkenbaarheid van de wierde wordt
vergroot door herstel van ossewegen en de
traditionele beplanting met knotwilgen en
meidoornhagen. Deze werkzaamheden worden
in samenwerking met Landschapsbeheer uitge
voerd.
Archeologisch onderzoek in de wierde van
Englum (Humsterland).
